شهروند خوب کسی است که در حل مشکلات و مسائل جامعهی خود مشارکتی فعال داشته باشد و بکوشد تا زندگی شهروندی باکیفیت‌تری را برای هم‌میهنانش به ارمغان بیاورد. از یک شهروند خوب انتظار می‌رود که در حد توان خود شهر و کشورش را به‌سوی رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سوق بدهد. واقعیت این است که همه‌ی ما با اندکی تدبیر و تلاش می‌توانیم به شهروندان به‌مراتب بهتری تبدیل شویم. در ادامه با ما همراه باشید تا یاد بگیرید چگونه می‌توانید از خودتان یک شهروند خوب بسازید.
۱. سطح سواد و تحصیلات‌تان را ارتقا بدهید
یکی از بهترین کارهایی که برای خدمت به جامعهی خود می‌توانید انجام بدهید، تحصیلات عالی است. اگر از تحصیلات عالی برخوردار باشید، می‌توانید جایگاه شغلی بهتری پیدا کنید و در رونق اقتصادی کشورتان بیشتر سهیم شوید. کسانی که سطح سواد بالاتری دارند، می‌توانند در رأی‌گیری‌ها و سایر فعالیت‌های مدنی با آگاهی کامل‌تری تصمیم گیری کنند. پس اگر هنوز دانش‌آموز هستید، نسبت به درس و مدرسه بی‌اعتنا نباشید و بکوشید با نمرات خوب، برنامه ریزی درسی مناسب و اجرای روش صحیح مطالعه برای کنکور، به دانشگاه راه پیدا کنید.
۲. سخت‌کوش باشید
فرقی نمی‌کند در چه شغلی مشغول به کار هستید، سخت کوشی در هر شغلی یکی از ضروری‌ترین خصوصیات یک شهروند خوب است. وقتی با دل‌وجان سر کارتان حاضر شوید، هم خدمات باکیفیت‌تری به دیگران می‌رسانید و هم از این راه کسب درآمد می‌کنید؛ هردوی اینها موجب تقویت و تحکیم وضعیت اقتصادی شهرتان می‌شوند.
۳. اخبار روز را دنبال کنید
پیگیر اخبار روز باشید و از مسائلی که مردم، شهر و کشورتان را درگیر کرده‌اند، اطلاع کامل پیدا کنید. بله، اطلاع «کامل»! به این معنی که مثلا درمورد اختلافات سیاسی به دیدگاه‌های هردو جناح خوب گوش کنید و مغرضانه قضاوت کردن درمورد دیگران را متوقف کنید. سیاست خیلی پیچیده‌تر از این حرف‌هاست که به‌راحتی درمورد رویکردهای احزاب نظردهی کنید.
همچنین از یک شهروند خوب انتظار می‌رود که در فرایندهای توسعه و برنامه ریزی نیز مشارکت کند. مثلا نظرتان را درمورد پروژه‌های شهرک‌سازی یا ساخت فروشگاه‌‌ها و مراکز خرید به گوش مسئولین برسانید. ببینید پروژه‌هایی که قرار است در شهر محل سکونت‌تان اجرایی شوند، چقدر از لحاظ سلامتی و منافع زیست‌محیطی و اجتماعی به سود مردم منطقه خواهند بود. با نمایندگان شهرتان در این‌باره صحبت کنید و بگذارید از نقطه‌نظرات‌تان به‌عنوان یک شهروند خوب و آگاه، مطلع شوند.
۴. در کارهای خیر شرکت کنید
اگر در وضعیت مالی خوبی هستید، بخشی از درآمدتان را به کارهای خیر مانند ساخت مدرسه یا بیمارستان اختصاص بدهید. یا اگر وقت کافی در اختیار دارید، می‌توانید در اوقات فراغت‌تان به‌صورت داوطلبانه در انجمن‌های خیریه فعالیت کنید. چقدر عالی است اگر بتوانید مکانی را ایجاد کنید که افراد بی‌سرپناه بتوانند غذا و جای خواب رایگان دریافت کنند. اما پیش از اینکه به هر خیریه‌ای کمک مالی کنید، حتما به‌طریقی مطمئن شوید که خیریه‌ی موردنظر از کمک‌های مردمی سوء‌استفاده نکند. متأسفانه، گاهی شاهد خیریه‌های غیرمجازی هستیم که از پول مردم در جهت منافع شخصی استفاده می‌کنند.
۵. خون و پلاسما اهدا کنید
خون و پلاسما ازجمله مایعات حیاتی بدن به‌شمار می‌روند. برای اینکه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با کمبود منابع خونی مواجه نشوند، با اهدای خون و پلاسما به مردم شهر و کشورتان زندگی ببخشید. اگر از دارندگان گروه‌های خونی نادر هستید، می‌توانید با اهدای خون به فرشته‌ی نجات هم‌میهنان‌تان تبدیل شوید. اهدای خون و پلاسما به‌ویژه در پیِ وقوع سوانحی که مجروحان زیادی برجای می‌گذارند، بسیار حیاتی است.
۶. اصول کمک‌های اولیه را یاد بگیرید
در کلاس‌های آموزش کمک‌های اولیه و احیای قلبی‌ریوی شرکت کنید. یادگیری آمادگی‌های لازم در برابر سوانح نیز می‌تواند در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه بسیار کمک‌کننده واقع شود. بهتر است هر چند سال یک‌بار در این کلاس‌ها شرکت کنید تا مهارت‌هایی را که یاد گرفته‌‌اید، فراموش نکنید، زیرا احتمال خیلی زیادی وجود دارد که آموخته‌هایتان را تحت فشار بحران و استرس از یاد ببرید.
۷. برای دیگران فرصت کسب درآمد ایجاد کنید
هروقت که از دست‌تان ساخته است، فرصتی ایجاد کنید تا دیگران بتوانند با کار کردن برای شما پول دربیاورند. مثلا کسی را استخدام کنید تا باغچه‌ی منزل‌تان را مرتب کند یا اتاق‌هایتان را رنگ بزند. با این کار نه‌تنها به رونق اقتصادی شهرتان کمک می‌کنید، بلکه به کارگران مشاغل خدماتی نیز فرصت کسب درآمد می‌دهید.
۸. به سلامتی خودتان اهمیت بدهید
باید به سلامتی خودتان اهمیت بدهید و تا حد امکان سالم زندگی کنید. اگر مردم در حفظ سلامتی خود کوشا نباشند، به همان نسبت در مطب‌ها و مراکز درمانی با صف‌های طولانی‌تری مواجه خواهیم بود. این درحالی است که اگر هرکسی مواظب سلامتی خودش باشد، باعث خواهد شد که رسیدگی به سایر بیماران با تأخیر صورت نگیرد. پس همین امروز ورزش کردن را شروع کنید و رژیم غذایی سالم داشته باشید. با افزایش شیوع بعضی از بیماری‌ها، شاید گاهی به توصیه‌ی پزشک به تزریق واکسن نیاز داشته باشید. برنامه‌های واکسیناسیون را جدی بگیرید تا هم سلامتی خودتان حفظ شود و هم کودکان اطراف‌تان که هنوز واکسن نزده‌اند، به خطر نیفتند.
۹. در انتخابات شرکت کنید
مهم‌ترین کاری که به‌عنوان یک شهروند خوب می‌توانید انجام بدهید، شرکت در انتخابات است. شاید گاهی احساس کنید که علاقه‌ای به شرکت در همه‌ی انتخابات ندارید و فقط در انتخاباتی که به‌نظر خودتان اهمیت بیشتری دارند شرکت می‌کنید، این درحالی است که باید در همه‌ی انتخابات حضور فعال داشته باشید. این‌طور نباشد که مثلا فقط در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کنید، بلکه مشارکت در سایر انتخابات ازجمله انتخابات مجلس شورای اسلامی یا انتخابات شورای شهر و روستا نیز ضرورت دارد، زیرا به‌ویژه نمایندگان مجلس نقش بسزایی در تعیین تغییرات ایفا می‌کنند.
۱۰. با نمایندگان شهرتان گفت‌وگو کنید
اگر به‌عنوان یک شهروند با مسائل و مشکلاتی روبه‌رو هستید که برای‌تان اهمیت خیلی زیادی دارند، باید با مراجعه به دفتر ارتباطات مردمی نمایندگان شهرتان درمورد این مسائل با آنها گفت‌وگو کنید و به‌این‌ترتیب مشکلات‌تان را به گوش مسئولین برسانید. اگر هنوز به سن رأی نرسیده‌اید یا در انتخابات اخیر شرکت نکردید، باز هم بدانید کسانی که در انتخابات پیروز شده‌اند، نماینده‌ی همه‌ی مردم شهرشان هستند و قطعا برای‌شان مهم است که در جریان دیدگاه‌های مختلف قرار بگیرند.
۱۱. در فعالیت‌های انتخاباتی شرکت کنید
وقتی کشور در آستانه‌ی انتخابات قرار دارد، همیشه باید کسانی باشند که در اداره‌ی ستادهای انتخاباتی، فرایند رأی‌گیری و شمارش آرا کمک کنند. می‌توانید به‌صورت داوطلبانه در ستاد کاندیدای مورد علاقه‌تان فعالیت کنید و در اداره‌ی ستادهای انتخاباتی، شمارش آرا و سایر فعالیت‌های مشارکتی حضور فعال داشته باشید. بسیار عالی است که خانواده، دوستان و سایر مردم را نیز به شرکت در این‌گونه فعالیت‌ها تشویق کنید.
۱۲. زباله‌های قابل بازیافت را تفکیک کنید
زباله‌های قابل بازیافت مانند کاغذ و پلاستیک را از سایر زباله‌ها تفکیک کنید. وسایلی که دارای نماد بازیافت باشند، نیابد با زباله‌های غیربازیافتی در یک کیسه دور ریخته شوند. به‌طورکلی، بیشتر کالاهای ساخته‌شده از کاغذ و پلاستیک درصورتی که حاوی غذا یا آغشته به ماده‌ی خاصی نباشند، قابل بازیافت هستند. با تفکیک زباله‌های بازیافتی می‌توانید در کاهش حجم زباله‌های دفنی سهیم شوید.
۱۳. کود بسازید
پسماند غذاها و مواد آلی را به کود تبدیل کنید تا به‌این‌ترتیب نیز از حجم ضایعات بکاهید. مواد قابل تبدیل به کود عبارتند از پسماند مواد غذایی، برگ‌ها و کاغذهایی که در فرایند تولیدشان، از ماده‌ی سفیدکننده استفاده نشده است. اینها را در جعبه‌ی بزرگی در بیرون از منزل جمع‌آوری و مخلوط‌شان را هر چند هفته زیرورو کنید. در این مخلوط مقداری خاک هم بریزید و صبر کنید تا همه‌ی اینها تجزیه و به یک مخلوط یک‌دست تبدیل شوند. این فرایند شاید ماه‌ها طول بکشد. کودهایی را که ساخته‌اید می‌توانید بفروشید یا جهت تقویت خاک باغچه‌ی منزل خودتان، از آنها استفاده کنید.
۱۴. آشغال‌ها را از روی زمین جمع کنید
به‌عنوان یک شهروند خوب اگر جایی آشغالی روی زمین دیدید، بی‌اعتنا از کنارش عبور نکنید. چقدر خوب است که مثلا ماهی یک‌بار به منطقهی خاصی از شهر بروید و همه‌ی آشغال‌هایی را که می‌بینید، جمع کنید. فقط اینکه از دستکش و ابزارهای مخصوص جمع‌آوری زباله استفاده کنید تا مبادا حین جمع‌آوری زباله‌ها آسیب ببینید. همچنین می‌توانید در کمپین‌های خودجوش جمع‌آوری زباله در شهر محل سکونت‌تان عضو شوید و هرازچندگاهی به‌صورت تیمی به مناطق پُر از زباله بروید.
۱۵. در نحوه‌ی شست‌وشوی خودرو دقت کنید
مواد شوینده‌‌ای که جهت شست‌وشوی خودروها به‌کار می‌روند، می‌توانند به محیط‌زیست آسیب برسانند و حتی منجر به آلودگی منابع آب آشامیدنی شوند. پس خیلی بهتر است که از شست‌وشوی بی‌رویه‌ی خودروی شخصی خود اجتناب کنید و تا حد امکان از شوینده‌هایی استفاده کنید که آسیب چندانی به محیط‌زیست نمی‌رسانند. همچنین توصیه می‌شود در هنگام شست‌وشوی خودرو، از دستمال نمناک و پاک‌کننده‌های چندمنظوره استفاده کنید تا در مصرف آب نیز صرفه‌جویی کرده باشید.
۱۶. از تولیدکنندگان محلی خرید کنید
سعی کنید مواد غذایی مصرفی خود را از کشاورزان و تولیدکنندگان محلی بخرید. با این کار می‌توانید از تأثیرات زیست‌محیطی حمل و ارسال مواد غذایی به مسافت‌های دور بکاهید و ضمن کمک به رونق اقتصادی منطقه، از خوراکی‌ها و غذاهای سالم و محصولات ارگانیک بهره‌مند شوید. معمولا محل تولید را می‌توانید از روی برچسب بسته‌های مواد غذایی بخوانید. پس بیشتر از محصولاتی خریداری کنید که ارگانیک هستند و در حوالی منطقهی خودتان تولید شده باشند.
۱۷. در مصرف آب صرفه‌جویی کنید
این روزها بسیاری از کشورهای جهان با بحران کم‌آبی مواجه هستند. پس اصلا جای تعجب نیست که همه‌ی ما باید در صرفه‌جویی آب نهایت کوشش‌‌مان را به‌کار بگیریم. درست است که بخش اعظم کره‌ی زمین را آب تشکیل می‌دهد، اما فقط مقادیر اندکی از منابع آبی زمین قابل آشامیدن هستند، درحالی‌که بسیاری از ما همین مقادیر اندک را برای مصارف غیرضروری مانند باز گذاشتن بی‌مورد دوش آب به هدر می‌دهیم.
چقدر خوب است که مثلا برای آبیاری باغچه‌ی منزل‌تان از آب خاکستری (یعنی همان پساب تولیدی از فعالیت‌هایی مانند ظرف‌شویی یا حمام)، استفاده کنید. از حمام کردن‌های غیرضروری بپرهیزید و طول مدت حمام کردن‌تان را به ۱۰ دقیقه یا کمتر برسانید. راهکار دیگر صرفه‌جویی در مصرف آب این است که از تعبیه‌ی استخرهایی که پُر کردن یا نظافت‌شان آب زیادی می‌برد، خودداری کنید.
۱۸. در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنید
بسیاری از روش‌هایی که جهت تولید برق منازل و تأمین روشنایی به‌کار می‌روند، آسیب زیادی به محیط‌زیست وارد می‌کنند. از این‌رو، بهتر است که از انواع انرژی پاک مانند انرژی خورشیدی استفاده کنید و در مصرف انرژی محتاط باشید. ساده‌ترین راهکار صرفه‌جویی در مصرف انرژی این است که لامپ‌های اضافی را خاموش کنید یا به‌جای اینکه بدون ضرورت خاصی پای لوازم برقی مانند رایانه بنشینید، اوقات فراغت‌تان را با مطالعه‌ی کتاب پر کنید.
۱۹. از وسایل نقلیه‌ی عمومی استفاده کنید
به‌عنوان یک شهروند خوب بهتر است به‌جای استفاده از خودروی شخصی، از وسایل نقلیه‌ی عمومی استفاده کنید. با این کار نه‌تنها به مقابله با آلودگی هوا کمک می‌کنید، بلکه به لحاظ مالی نیز از صنعت حمل‌ونقل عمومی حمایت خواهید کرد. این حمایت به‌ویژه به نفع اقشار کم‌درآمدی است که خودروی شخصی ندارند.
