ثبت 22 اثر ارزشمند ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو

در ذیل نگاهی به 21 اثر ارزشمند ایران که پیشتر در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده اند می اندازیم:

1- چغازنبیل
استان خوزستان
تاریخ ثبت:1979 - شماره ثبت:113

چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان عیلامی ها و در حدود 1250 پیش از میلاد ساخته شده است. چغازنبیل بخش به جامانده از شهر "دوراونتش" است.

2- تخت جمشید
استان فارس
تاریخ ثبت:1979 - شماره ثبت:114

تخت جمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس قرار دارد، نام یکی از شهرهای باستانی ایران است. در این شهر باستانی، مجموعه کاخ هایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشاه و اردشیر اول بنا شده اند.

آثاری که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده اند

3- میدان نقش جهان
استان اصفهان
تاریخ ثبت:1979 - شماره ثبت:115

میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکل در شهر اصفهان است که بوسیله بناهایی از دوره صفوی محصور شده است. میدان نقش جهان به شکل امروزین در دوره سلطنت شاه عباس صفوی پایه گذاری شد. بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شامل عالی قاپو، مسجد امام(ره)، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه است.

4- تخت سلیمان
استان آذربایجان غربی
تاریخ ثبت:2003 - شماره ثبت:1077

تخت سلیمان نام محوطه تاریخی بزرگی در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی است. مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچه ای طبیعی ساخته شده است. آثار بناهای دوره های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان در این محل یافت شده است. مهم ترین آثار بجا مانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است.

5- بم و فضای فرهنگی آن
استان کرمان
تاریخ ثبت:2004 - شماره ثبت:1208

ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر بم در استان کرمان و در مجاورت جاده ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی و یا هخامنشی است. تا اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسکونی بوده است. این بنای مشهور تاریخی در زمین لرزه بم به شدت 6.6 ریشتر که در ساعت 5:26 بامداد 5 دی 1382 شهر بم را لرزاند، ویران شد.

6- پاسارگاد
استان فارس
تاریخ ثبت:2004 - شماره ثبت:1106

مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه ای از آثار باستانی برجای مانده از دوران هخامنشیان است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس واقع شده است. این مجموعه دربرگیرنده سازه هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.

7- گنبد سلطانیه
استان زنجان
تاریخ ثبت:2005 - شماره ثبت:1188

گنبد سلطانیه مقبره محمد خدابنده الجایتو است که در 1302 تا 1312 در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به شمار می رود. این بنا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. رنگ گنبد آبی است. بر روی این اضلاع گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را 120 گز نوشته اند.

8- سنگ نوشته بیستون
استان کرمانشاه
تاریخ ثبت:2006 - شماره ثبت:1222

سنگ نوشته بیستون بزرگترین سنگ نوشته جهان، نخستین متن شناخته شده ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (520 پیش از میلاد) واقع در شهرستان هرسین در 30 کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می دهد.

آثاری که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده اند

9- مجموعه کلیساهای آذربایجان

استان های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی
تاریخ ثبت:2008 - شماره ثبت:1262

کلیساهای آذربایجان عبارتند از قره کلیسا، کلیسای استفانوس مقدس، کلیسای مریم مقدس دره شام، کلیسای چوپان و کلیسای زور زور

10- سازه های آبی شوشتر
استان خوزستان
تاریخ ثبت:2009 - شماره ثبت:1315

سازه های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره گیری از نیروی آب به عنوان محرک آسیاب های صنعتی ساخته شده است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است.

11- مجموعه تاریخی بازار تبریز
استان آذربایجان شرقی
تاریخ ثبت:2010 - شماره ثبت:1346

بازار تبریز بزرگ ترین و از مهم ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قاره آسیا به شمار می رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ ترین بازار سرپوشیده جهان است. این بازار از بازارچه ها، تیمچه ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است.

آثاری که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده اند

12- آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد پادشاهان صفوی، در سال 735 هجری قمری به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی به زیور آراسته شد. یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته های هنری است.

13- باغ ایرانی
استان های فارس، مازندران، اصفهان، کرمان، یزد، خراسان
تاریخ ثبت:2011 - شماره ثبت:1372

باغ ایرانی به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ ها دانسته اند. کوروش شخصاً دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و در واقع هندسی سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه که کوروش به باغ ایرانی گرفته شده است. در دوره ساسانیان نیز باغ ها در جلوی کاخ ها و معابد شکل گرفتند. در سال 2011 باغ های ایرانی پاسارگاد، ارم، چهل ستون، فین، عباس آباد، باغ شازده، دولت آباد، پهلوان پور، اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.

14- مسجد جامع اصفهان
استان اصفهان
تاریخ ثبت:2012 - شماره ثبت:1397

این مسجد از مهم ترین و قدیمی ترین ابنیه های مذهبی ایران است. این مسجد مجموعه تاریخی وسیعی را به ابعاد 170 در 140 متر در شمال شرقی اصفهان و کنار میدان کهنه نشان می دهد و امروز شامل قسمت های مختلفی است از قبیل گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، ضمن چهار ایوانی شبستان ها، مدرسه مظفری محراب الجایتو که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دوره ای خاص هستند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است. مسجد جامع اصفهان منعکس کننده هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی است.

15- برج گنبد قابوس
استان گلستان
تاریخ ثبت:2012 شماره ثبت:1398

گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است. این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان به شمار می آید بر فراز تپه ای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد و در سال 375 هجری خورشیدی در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر و در شهر هیرکانی که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا گردیده است. بین مردم این شهر مثلی رایج است که هر غریبه ای دور این برج بگردد در این شهر ماندگار می شود.

16 کاخ گلستان
استان تهران
تاریخ ثبت:2013 - شماره ثبت:5194

کاخ گلستان مجموعه ای از بناهایی است که در میدان ارگ تهران واقع است. بناهای این کاخ در زمان های مختلف ساخته شده اند. نام آن از تالار گلستان واقع در عمارت خروجی گرفته شده است. کاخ گلستان فضایی از ارگ سلطنتی تاریخی بوده است. شروع ساخت آن به ارگ تاریخی تهران و زمان شاه طهماسب یکم در دوران صفویه در بخش قدیمی شهر تهران بازمی گردد، و بخش های اصلی آن در درون حصار قدیمی تهران احداث شد؛ ولی در دورهٔ قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار بود. در زمان پهلوی جهت مراسم رسمی و محل اقامت روسای جمهور و مهمانان ویژهٔ خارجی استفاده می شد.

17- شهر سوخته
استان سیستان و بلوچستان
تاریخ ثبت:2014 - شماره ثبت:5185

شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که روی آبرفت های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با عصر برنز تمدن جیرفت مقارن است و ایرانیان در حدود 6000 سال پیش در این شهر زندگی می کرده اند. شهر سوخته 280 هکتار وسعت دارد.این شهر دارای پنج قسمت اساسی بوده که شامل بخش مسکونی؛ بخش های مرکزی؛ منطقه صنعتی؛ بناهای یادمانی؛ و گورستان است که به صورت تپه های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند.

18 - میمند
استان کرمان
تاریخ ثبت:2015 - شماره ثبت:1423

میمند روستایی صخره ای و دستکند با چند هزار سال قدمت است. این بنا بی گمان از نخستین سکونت گاه های بشری در ایران به شمار می رود. روستای میمند روی هم رفته دارای 406 کیچه و 2560 اتاق می باشد. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آن ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می شود

19- شوش
استان خوزستان
تاریخ ثبت:2015 - شماره ثبت:1455

شهر باستانی شوش یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های شناخته شده جهان است. طبق اسناد باستانی شوش از مهمترین و باشکوه ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده است. شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده، که هریک به سهم خود در دیگری تأثیر داشته است.

20- قنات ایرانی
استان های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی، اصفهان
تاریخ ثبت:2016 شماره ثبت:1506

بی بدیل بودن این قنات ها شامل فناوری های مرتبط با احداث آنها با در نظر گرفتن ویژگی های منحصر به فردشان، مانند عمیق ترین، طولانی ترین، یا قدیمی ترین قنات ایران بوده است. این 11 قنات شامل:قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات های حسن آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم آباد اراک، قنات مزدآباد میمه و قنات وزوان در بخش میمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اکبرآباد و قنات قاسم آباد بروات در کرمان است.

21- کویر لوت
استان های خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان
تاریخ ثبت:2016 شماره ثبت:1505

کویر لوت نخستین اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می شود. سابقهٔ تمدنی بیش از پنج هزار سال در حاشیهٔ کویر لوت و کشف حدود سه هزار اثر تاریخی از این منطقه در نوع خود بی نظیر است که از جمله این کشفیات می توان به درفش پنج هزارسالهٔ شهداد اشاره کرد که قدیمی ترین درفش جهان محسوب می شود.

آثاری که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده اند

22- شهر تاریخی یزد
استان یزد
تاریخ ثبت:2017 شماره ثبت:1544

شهر یزد در میانه فلات ایران و در 270 جنوب شرقی اصفهان و در نزدیکی جاده ابریشم قرار داد. این شهر نمونه ای از استفاده هوشمندانه از منابع طبیعی محدود برای بقا در منطقه کویری است. آب از طریق سیستم قنات که در زیر زمین توسعه یافته تامین می شود. معماری خاکی شهر یزد از مدرنیزاسیون در امان بوده که تاکنون بسیاری از شهرهای خاکی را تخریب کرده است، اما یزد مناطق سنتی، سیستم قنات، خانه های سنتی، بازار، حمام ها، مساجد، عبادتگاه ها، معبدهای زرتشتیان و باغ تاریخی دولت آباد را حفظ کرده است.