حالت تهوع یا استفراغ، تخلیه‌ی بدون کنترل محتویات معده از طریق دهان است. اگر یک بار دچار استفراغ شدید، معمولاً به دلیل عدم ناسازگاری معده با غذایی است که خوردید. اگر مداوم استفراغ می‌کنید، ممکن است به دلیل بیماری باشد. استفراغ منجر به کم آبی بدنم می‌شود که اگر درمان نشود، خطرناک خواهد بود.
دلیل استفراغ چیست؟
استفراغ، در بیشتر مواقع یک اتفاقی عادی است. به‌عنوان مثال، خوردن غذای زیاد یا نوشیدن بیش از اندازه‌ی الکل می‌تواند موجب استفراغ شود. همچنین استفراغ ممکن است نشانه یک بیماری یا شرایط خاص دیگر باشد، برخی از این شرایط عبارتند از:
- مسمومیت غذایی؛
- سوء هاضمه؛
- عفونت (که مربوط به به بیماری باکتریایی و ویروسی است)؛
- حالت تهوع ناشی از حرکت؛
- تهوع صبحگاهی مربوط به حاملگی؛
- سردرد؛
- داروهای تجویز شده؛
- بی‌هوشی؛
- شیمی درمانی؛
- بیماری کرون؛
ممکن است به دفعات دچار حالت تهوع و استفراغ شوید اما هیچدام از شرایط بالا را نداشته باشید که در این حالت ممکن است دچار سندروم استفراغ دوره‌ای شده باشید. در این حالت، استفراغ تا 10 روز طول می‌کشد و معمولاً با حالت تهوع و کمبود شدید انرژی همراه است. این اتفاق عمدتاً در کودکی رخ می‌دهد.
سندروم استفراغ دوره‌ای معمولاً بر کودکانی با سن 3 تا 7 سال تاثیر می‌گذارد و طبق آمار سال 2010، تقریباً برای هر سه کودک از 100 هزار کودک اتفاق می‌افتد. این مشکل اگر درمان نشود، می‌تواند باعث بروز دوره‌های استفراغی متعددی در طول سال شود. همچنین می‌تواند با مشکلات جدی همراه باشد؛ از جمله:
- کم آبی؛
- پوسیدگی دندان؛
- التهاب مری یا ازوفاژیت؛
- سوزش و زخم شدن مری؛
اگر به دفعات دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شوید، برای جلوگیری از حاد شدن شرایط جسمانی سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
شرایط اضطراری استفراغ و مراجعه به پزشک
استفراغ اتفاقی عادی است، اما گاهی اوقات ممکن است نیازمند توجه ویژه‌ی پزشکی باشد. اگر موارد زیر را مشاهده کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ به مدت بیش از یک روز؛
- مشکوک بودن به مسمومیت غذایی؛
- سردرد شدید همراه با گرفتگی گردن؛
- درد شکمی شدید.
به علاوه اگر در استفراغ، خون مشاهده کردید، حتماً به دنبال خدمات پزشکی باشید. علائم استفراغ خونی عبارتند از:
- استفراغ مقادیر زیاد خون؛
- استفراغ خون تیره؛
- سرفه کردن و بیرون راندن ماده‌ای که شبیه دانه‌های قهوه است.
استفراغ خونی معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- زخم معده؛
- پارگی رگ‌های خونی؛
- خونریزی معده؛
به علاوه، این اتفاق ممکن است به دلیل نوعی سرطان رخ دهد. این مشکل معمولاً با سرگیجه همراه است. اگر استفراغ خونی داشتید، سریعاً با پزشکتان تماس بگیرید یا به نزدیکترین بیمارستان مراجعه کنید.
عوارض استفراغ چیست؟
کم آبی، یکی از رایج‌ترین عوارض استفراغ است. استفراغ باعث می‌شود که معده نه تنها غذا، بلکه مایعات را نیز برگرداند. کم آبی می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:
- خشکی لب و دهان؛
- خستگی؛
- ادرار تیره؛
- کاهش ادرار؛
- سردرد؛
- گیجی.
کم آبی در میان نوزادان و کودکانی که استفراغ دارند، بسیار خطرناک است. حجم بدن خردسالان، کمتر بوده و به همین دلیل، مایعات کمتری در بدنشان وجود دارد. والدین کودکی که علائم کم آبی دارد، باید فوراً با پزشکشان مشورت کنند.
سوء تغذیه نیز یکی از عوارض استفراغ است. ناتوانی در نگه داشتن غذای جامد و سفت باعث می‌شود که بدن، مواد مغذی خود را از دست بدهد. اگر به دلیل استفراغ مکرر، خستگی و ناتوانی مفرط را تجربه می‌کنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
روش‌های کنترل و درمان استفراغ
لازم نیست برای استفراغی که به ندرت رخ می‌دهد، به دنبال درمان باشید. اما حتی اگر یک بار هم اسفراغ داشتید، حتماً مایعات مصرف کنید. پیشنهاد می‌شود مایعات ساده و شفاف بنوشید؛ این مایعات، دارای الکترولیت بوده و مواد مغذی اساسی را که طی استفراغ از دست رفته‌اند، برای بدن فراهم می‌کنند.
غذاهای جامد می‌توانند باعث سوزش معده‌های حساس شده و احتمال استفراغ مجدد را افزایش بدهند. بهتر است تا زمانی که بدن، مایعات را بپذید، از خوردن غذاهای سفت اجتناب کنید.
ممکن است پزشکتان برای استفراغ‌های مکرر، داروهای ضد تهوع تجویز کند. این داروها در کاهش تعداد دفعات استفراغ موثر هستند.
داروهای جایگزین، مانند محصولات خوراکی که حاوی زنجبیل، ترنج و اسانس علف لیمو هستند نیز می‌توانند موثر باشند. مصرف داروهای جایگزین می‌تواند موجب تداخل دارویی شود. پیش از مصرف هر داروی دیگری با پزشکتان مشورت کنید.
تغییرات رژیم غذایی نیز در بهبود استفراغ مکرر موثر بوده و به خصوص برای بیماری صبحگاهی موثر هستند. غذاهایی که استفراغ را کاهش می‌دهند، عبارتند از:
- غذاهای کم چرب؛
- بیسکوییت‌های نمکدار؛
- محصولات و غذاهای حاوی زنجبیل.
همچنین می‌توانید وعده‌های غذایی کمتری را در طول روز مصرف کنید.
روش‌های جلوگیری از استفراغ
برنامه‌های درمانی، بهترین راه پیشگیری از استفراغی با منشأ بیماری هستند. محرک‌های استفراغ می‌توانند برای افراد مختلف، متفاوت باشند؛ از جمله:
- مصرف بی‌رویه‌ی الکل؛
- مصرف بیش از حد غذا؛
- میگرن؛
- ورزش پس از غذا خوردن؛
- استرس؛
- غذاهای تند یا داغ؛
- کمبود خواب.
داشتن عادات سالم‌تر در زندگی به کاهش دفعات استفراغ کمک میکند. اجتناب کامل از ویروس‌هایی که موجب بروز استفراغ می‌شوند، بسیار دشوار است؛ هرچند، با حفظ بهداشت مانند شستن مرتب دست‌ها می‌توانید احتمال ابتلا به ویروس را کاهش دهید.
