آپنۀ خواب به معنی یک وقفۀ تنفسی است و یک اختلال بالقوه جدی به شمار می‌رود که در آن تنفس بارها و بارها در طول خواب مختل می‌شود. اگر آپنه درمان نشود، می‌تواند به عوارض جدی مانند کندی ضربان قلب و رشد ضعیف کودک منجر شود. در گذشته، پزشکان بر این باور بودند که آپنه با ریسک بالاتر برای ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در ارتباط است، اما مطالعات متعدد در طول دو دهۀ گذشته هیچ ارتباطی بین این دو نیافته است. در این مطلب می‌توانید با انواع آپنه در خواب و علائم آن، عوامل مؤثر در وقوع آپنه و عوارض آن، تشخیص و درمان آپنه و راهکارهای شما در صورت توقف تنفس نوزاد در خواب آشنا شوید.
انواع آپنۀ خواب
هر نوزادی می‌تواند دچار آپنۀ خواب شود، اما در نوزادانی که پیش از موعد متولد شده‌اند، شایع‌تر است. در نوزادانی که قبل از هفتۀ ۳۷ بارداری به دنیا آمده‌اند، آپنۀ خواب را آپنۀ نارسی می‌نامند و در نوزادانی که در هفتۀ ۳۷ بارداری و پس از آن به دنیا آمده‌اند، این عارضه را آپنۀ نوزادی می‌نامند. هرچه یک نوزاد زودرس‌تر باشد، احتمال بیشتری دارد که به آپنۀ خواب مبتلا شود. کودکانی با سندرم داون و دیگر عارضه‌های مادرزادی نیز ریسک بالاتری برای آپنۀ خواب دارند. به‌طورکلی سه نوع آپنۀ خواب وجود دارد:
آپنهٔ انسدادی
آپنهٔ انسدادی که توسط یک انسداد در مسیر تنفسی فوقانی ایجاد می‌شود. در بزرگسالان و کودکان یک ساله و بزرگ‌تر، آپنۀ خواب اغلب از نوع انسدادی است.
آپنۀ مرکزی
در این نوع، هیچ انسدادی وجود ندارد، اما مغز نمی‌تواند به عضلات، سیگنال یا علامت شروع تنفس را بدهد. آپنۀ خواب مرکزی رایج‌ترین نوع در نوزادان فول‌ترم یا کامل و نوزادان زودرس درشت‌تر یعنی با وزن بیشتر است.
آپنۀ ترکیبی
این نوع آپنه، ترکیبی از آپنۀ انسدادی و آپنۀ مرکزی است. نوزادان زودرس کم‌وزن‌تر، معمولاً آپنۀ ترکیبی دارند.
علائم آپنۀ خواب
برخی از نوزادان مبتلا به آپنه، هنگام خواب به مدت ۲۰ ثانیه یا بیشتر تنفسشان قطع می‌شود. دیگران برای فاصله‌های کوتاه‌تری نفس نمی‌کشند و بدنشان لَخت و سست، رنگ‌پریده یا کبود می‌شود یا در حین خواب ضربان قلب کندتری دارند. به خاطر داشته باشید که برای نوزادان تازه متولدشده و کودکان زیر شش ماه داشتن الگوی تنفس نامنظم طبیعی است. این حالت تنفس دوره‌ای نام دارد و طی آن، ابتدا تنفس سریع و سپس آهسته‌تر و بعد از آن به مدت پنج تا ۱۰ ثانیه مکث در تنفس و سپس دوباره تنفس سریع از سر گرفته می‌شود و به همین ترتیب ادامه می‌یابد. تنفس دوره‌ای موضوع نگران‌کننده‌ای نیست و معمولاً در حدود شش ماهگی کودک از بین می‌رود.
عوامل مؤثر در وقوع آپنۀ خواب و عوارض آن
در نوزادان، نابالغ بودن ساقۀ مغز که تنفس را کنترل می‌کند یا انسداد در مسیر تنفسی اغلب عامل بروز آپنۀ خواب است و دیگر علل مؤثر شامل موارد زیر است:
- خونریزی در مغز
- قرار گرفتن در معرض مواد مخدر یا سموم
- نقص‌های مادرزادی
- عفونت‌ها
- بیماری‌‌های تنفسی
- مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس اسید معده به مری
- نامتعادل بودن مواد شیمیایی بدن مثل کلسیم یا قند
- مشکلات قلب یا عروق خونی
آپنه می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند و در موارد نادر می‌تواند کشنده باشد. هنگامی که تنفس نوزاد قطع می‌شود، سطح اکسیژن در خون پایین می‌آید و سطح دی‌اکسیدکربن افزایش می‌یابد. او ممکن است دچار افت شدید در ضربان قلب شود یا هوشیاری خود را از دست بدهد و نیازمند احیای قلبی ریوی شود.
تشخیص و درمان آپنۀ خواب
اگر پزشک مشکوک به آپنۀ خواب باشد، احتمالاً یک معاینۀ فیزیکی انجام می‌دهد و سپس آزمایشات مختلفی مثل اندازه‌گیری مقدار اکسیژن خون و بررسی تنفس و ضربان قلب را انجام خواهد داد. همچنین ممکن است یک عکس‌برداری با اشعۀ ایکس انجام شود. پزشک ممکن است برای آزمایشات بیشتر شما را به یک متخصصان مربوطه مثل متخصص ریۀ کودکان ارجاع دهد.
نوع درمان با شدت بیماری نوزادتان در ارتباط است. پزشک ممکن است استفاده از یک مانیتور آپنۀ خانگی برای پیگیری سرعت تنفس و ضربان قلب کودک یا مصرف دارو برای تحریک سیستم عصبی مرکزی را پیشنهاد کند. برخی از کودکان مبتلا به آپنۀ انسدادی نیز نیاز به استفاده از ونتیلاتور فشار مثبت؛ CPAP، دارند که هنگام خواب با دمیدن هوا به داخل بینی از طریق یک ماسک، مسیر تنفسی‌شان را باز نگه می‌دارد که البته این دستگاه معمولاً علائم آپنۀ خواب مرکزی را رفع نمی‌کند.
خوشبختانه، نوزادان مبتلا به آپنۀ خواب به ندرت دچار هر گونه عوارض درازمدت ناشی از این عارضه می‌شوند. آپنۀ خواب هم معمولاً با رشد کودک خودبه‌خود از بین می‌رود. بیشتر نوزادان زودرس وقتی به سن یک ماهگی واقعی و طبیعی خود می‌رسند، دیگر هیچ نشانه‌ای از این عارضه ندارند.
راهکارهای شما در صورت توقف تنفس نوزاد در خواب
اگر حس کردید که نوزادتان دچار مشکل تنفسی در خواب شده، لازم است او را لمس کنید یا با ملایمت تکانش دهید تا ببینید پاسخی می‌دهد یا خیر. اگر واکنشی نشان نداد، فوراً با شمارۀ اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید. همچنین اگرچه کبود شدن دست و پای نوزاد یا پوست اطراف دهانش، به ویژه هنگامی که کمی سردش شده یا گریه کرده است، غیرطبیعی نیست، اما اگر پیشانی یا بدن کودک نیز کبود شود، ممکن است در معرض خطر باشد که در این صورت نیز لازم است با اورژانس تماس بگیرید.
اگر احیای قلبی ریوی نوزاد را بلدید و می‌دانید که چگونه آن را انجام دهید، عملیات احیا را فوراً شروع کنید و از کس دیگری بخواهید با اورژانس تماس بگیرد. اگر تنها هستید، شمارهٔ اورژانس را بگیرید و احیای قلبی ریوی را شروع کنید. سعی کنید کمی خونسرد باشید تا بتوانید این دو کار را به خوبی زمان‌بندی کنید تا یا اورژانس برسد یا کودکتان با انجام احیا توسط خود شما شروع به نفس کشیدن کند. در هر صورت، حضور تلفنی مسئول آگاه اورژانس پشت خط هم می‌تواند کمک بسیار بزرگی برای شما باشد!
یاد گرفتن احیای قلبی ریوی نوزاد برای همۀ پدر و مادرها مهم است، اما برای والدین نوزادان مبتلا به آپنه اهمیت بیشتری دارد. برای کلاس آموزشی احیای قلبی ریوی نوزاد به هلال‌احمر، بیمارستان یا پزشک کودکتان مراجعه کنید.
