سندرم مرگ ناگهانی نوزاد یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در نوزادان یک ماهه تا کودکان یک ساله است. سندرم مرگ ناگهانی نوزاد اغلب در نوزادان یک ماه تا شیرخواران چهار ماهه رخ می‌دهد و در بعضی موارد شامل شیرخواران زیر شش ماه نیز می‌شود که طبق پژوهشات به‌روز دنیا، به تازگی وقوع این اتفاق تا سن ۹ ماهگی کودکان اعلام شده است. باید بدانید که هرچند خواندن این مقاله ممکن است همراه با استرس و نگرانی باشد یا در نظرتان ترسناک یا تلخ بیاید، اما با توجه به گزارش‌های ادامه‌دار مرگ نوزادان، لازم است تمام والدین و اطرافیان آنها از امکان چنین عارضه‌ای و راهکارهای پیشگیری از آن آگاه باشند، بنابراین در این مطلب می‌توانید با دلایل سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، عوامل افزایش‌دهندۀ خطر این سندرم، ارتباط قنداق کردن یا پیچیدن نوزاد در پتو با چنین اتفاقی، ارتباط خواباندن کودک در تخت والدین با افزایش خطر مرگ ناگهانی نوزاد و راهکارهای کاهش خطر وقوع این سندرم در نوزادان آشنا شوید.

دلایل وقوع سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

سندرم مرگ ناگهانی نوزاد یک بیماری یا عارضه نیست، بلکه یک تشخیص است که وقتی یک کودک زیر یک سال به طور ناگهانی می‌میرد و علت دقیق‌ آن پس از بررسی صحنۀ مرگ، کالبدشکافی و بررسی تاریخچۀ پزشکی کودک معلوم نمی‌شود، به عنوان علت مرگ اعلام خواهد شد و این موضوع که سندرم مرگ ناگهانی نوزاد می‌تواند بدون علامت رخ دهد، آن را برای خانواده‌ها دردناک‌تر می‌کند.

با وجود دهه‌ها تحقیق، این عارضه هنوز یک دلیل مشخص ندارد، اما به‌طورکلی بیشتر کارشناسان معتقدند که سندرم مرگ ناگهانی نوزاد زمانی رخ می‌دهد که کودک دارای آسیب‌پذیری‌ زمینه‌ای مانند عملکرد نابالغ یا غیرطبیعی قلب و غیرطبیعی بودن بیداری از خواب یا تنفس است یا در طول یک دورۀ مهم از مراحل رشد در معرض عوامل تنش‌زا یی مانند خوابیدن روی شکم یا روی بستر نرم قرار گرفته است. یک علت دیگر برای چنین تشخیصی این است که نوزادانی که در اثر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد از بین می‌روند، سروتونین پایین‌تر از حد نرمالی در ساقۀ مغزشان دارند. سروتونین به تنظیم تنفس، ضربان قلب و فشار خون در هنگام خواب کمک می‌کند.

کارشناسان هنوز هم در جست‌وجوی پاسخی برای چنین اتفاقی، به مطالعۀ مغز، سیستم عصبی خودکار، مراقبت از نوزاد و محیط خواب، عفونت و ایمنی و همچنین ژنتیک ادامه می‌دهند.

عوامل افزایش‌دهندۀ خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

گرچه سندرم مرگ ناگهانی نوزادان فقط یک علت مشخص ندارد، اما چند عامل خطر برای آن شناسایی شده‌ که برخی از آنها شامل موارد زیر است:

تولد زودرس

هرچه نوزاد زودتر از موعد زایمان مادر و زمان مقرر تولدش به دنیا آمده باشد، ریسک بالاتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد دارد.

وزن بسیار کم هنگام تولد

هرچه وزن هنگام تولد نوزاد پایین‌تر باشد، ریسک سندرم مرگ ناگهانی نوزاد نیز بیشتر می‌شود.

نوزادان مادران زیر ۲۰ سال

مادران زیر ۲۰ سال بیشتر از مادران بالای ۲۰ سال، احتمال داشتن نوزادی را دارند که در اثر خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد فوت شود.

رویداد آشکار تهدیدکنندۀ زندگی

نوزادانی که دچار یک رویداد آشکار تهدیدکننده در زندگی یا ALTE شده‌اند، یعنی زمانی که تنفسشان قطع شده، بدن نوزاد سست و رنگ‌پریده یا کبود شده است و نیازمند احیای قلبی ‌ریوی بوده‌اند، ریسک بالاتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد دارند.

تولدهایی در فواصل کوتاه

خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد با هر کودکی که به دنیا می‌آورید افزایش می‌یابد. همچنین هرچه زمان کوتاه‌تری بین بارداری‌های مکرر یک مادر باشد، نوزادان او ریسک بیشتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد دارند. دوقلو بودن نوزادان نیز، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را دو برابر می‌کند، حتی اگر نوزادان زودرس نباشند یا وزن خیلی کمی در هنگام تولد نداشته باشند. داشتن خواهر یا برادری که قربانی سندرم مرگ ناگهانی نوزاد شده است نیز، خطر این سندرم را چند برابر افزایش می‌دهد.

ارتباط قنداق کردن یا پیچیدن نوزاد با سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

برخی پژوهشگران بر این باورند که قنداق‌ کردن یا پیچیدن یک نوزاد در یک پارچۀ نخی سبک و نازک به شکل ایمن و درست، ممکن است به نوزادتان کمک کند تا راحت‌تر بخوابد. همچنین اگر نوزاد شما در حین خواب، تکان‌های ناگهانی دارد و حرکات بدنش می‌تواند او را از خواب بیدار کند، شاید پیچیدنش در یک پارچۀ نخی خیلی نازک بتواند این حرکات و تکان‌ها را محدود کند و به نوزاد احساس امنیت و آرامش بیشتری بدهد.

یک گزینۀ دیگر نیز قنداق فرنگی است که یک جور کیسۀ خواب است که دور کودک پیچیده می‌شود، اما از سوی دیگر نیز کارشناسان هشدار می‌دهند که قنداق کردن و پیچیدن نوزاد، در بالا رفتن بیش از حد دمای بدن نوزاد مؤثر است، بنابراین اگر نوزادتان را قنداق‌ می‌کنید، برای این کار لازم است به جای پتو یا هر پارچۀ گرمی، از یک پارچۀ نازک سبک و نخی استفاده کنید و مطمئن شوید که اتاق هم خیلی گرم نیست و هرگز و به‌هیچ‌وجه کودک خود را به ویژه وقتی ‌پیچیده شده است، روی شکم در حالت دمر یا در کنار وسایل گرمایشی قرار ندهید. در هر صورت از این پیچیدن و قنداق‌ها فقط هنگام خواب روزانۀ کودک استفاده کنید و جان کودک را فدای خواب او نکنید.

همچنین بسیار ضروری است که بدانید وقتی نوزاد بعد از یک ماهگی شروع به تلاش برای غلت خوردن کرد، لازم است حتماً قنداق‌ کردن و پیچیدن‌ها را کاملاً کنار بگذارید. در غیر این صورت، با مهارت یافتن در غلت خوردن، ممکن است در میان قنداق گیر بیفتد یا روی صورتش پوشانده شود و باعث خفگی شود.

ارتباط خواباندن کودک در تخت والدین با افزایش خطر مرگ ناگهانی نوزاد

بیشتر کارشناسان معتقدند دلایل قانع‌کننده‌ای برای نخواباندن کودک در تخت خودتان در طول چند ماه اول تولد کودک وجود دارد. تخت شما بالش، پتو و سایر وسایل نرم رختخواب را دارد که همه از عوامل خطر برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد به شمار می‌رود. همچنین اگر کودک در تخت شما بخوابد، احتمال بیشتری وجود دارد که بیش از حد گرمش شود. پژوهش‌ها نشان داده‌ است که در شرایط خاصی، خواباندن نوزاد در تخت مشترک می‌تواند خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد یا خفگی را افزایش دهد. برخی از این شرایط شامل موارد زیر است:

• خواباندن کودکان کمتر از چهار ماه در تخت والدین
• خوابیدن نوزاد در تخت یک فرد سیگاری یا سیگار کشیدن در اتاق خواب
• خوابیدن نوزاد در تخت با اشخاص بسیار خسته، ناهوشیار یا تحت تأثیر داروهای آرام‌بخش
• خوابیدن نوزاد در تخت دیگران غیر از والدینش مثل کودکان دیگر
• خوابیدن در تخت مشترک با تشک مواج آبی یا تشک خیلی نرم
• خواباندن نوزاد در محلی با سطحی نرم مثل یک کاناپه
• خوابیدن نوزاد در تختی با بالش‌های زیاد
• خواباندن نوزاد در تختی با لحاف، پتو یا روتختی سنگین

خواباندن نوزاد در تخت خودتان کار سختی است و نیاز به رعایت بسیاری از موارد ایمنی دارد. پس بهتر است در این مورد تحقیق و مطالعه کنید و بعد تصمیم بگیرید.

راهکارهای کاهش خطر وقوع سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

هیچ راه تضمین‌شده‌ای برای جلوگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد وجود ندارد، اما شما با پیروی از توصیه‌هایی می‌توانید این خطر را تا حد زیادی کاهش دهید. همچنین دنبال کردن توصیه‌های مربوط به ایمنی خواب نوزادان، انواع خطرات مربوط به خواب مثل خفگی، فشرده شدن گلو و گیر افتادن را برای کودک کاهش خواهد داد. برخی از این توصیه‌ها شامل موارد زیر است:

نوزاد خود را به پشت بخوابانید: این یکی از مهم‌ترین کارهایی است که می‌توانید برای محافظت از کودکتان انجام دهید. هنگامی که نوزادی دمر می‌خوابد احتمال بیشتری دارد که خیلی گرمش شود، مکث تنفسی داشته باشد و دوباره هوایی را تنفس کند که بیرون داده و فاقد اکسیژن است.

نوزادتان را به پهلو نخوابانید: کودکی که روی پهلو قرار دارد، به راحتی می‌تواند روی شکم بیفتد. هنگامی که کودک به اندازۀ کافی و بدون کمک شما توانایی غلت خوردن روی شکمش را پیدا کرد، دیگر نیازی نیست در مورد اینکه تمام شب را روی پشتش بماند نگران باشید، زیرا خودش می‌تواند برگردد، فقط لازم است مطمئن شوید که هیچ چیز نرمی در تختش وجود ندارد که ممکن باشد کنار صورتش قرار گیرد.

تشک و ملافۀ نوزاد را با دقت انتخاب کنید: نوزادتان را روی یک تشک سفت، صاف، بدون بالش و فقط دارای یک ملافۀ کش‌دار کاملاً چسبیده به تشک بخوابانید. اسباب‌بازی و هر چیز دیگری را نیز در اطرافش نگذارید. ایرادی ندارد که یک زیرانداز ضدآب نازک را برای محافظت در برابر نشت از پوشک، زیر ملافۀ تشک بگذارید، اما روی تشک تخت کودک، تشک دیگری نیندازید و فقط از تشک معمولی استفاده کنید. همچنین از سطوح خواب نرم مانند لحاف، روتختی، کاناپه، تخت‌های آبی مواج و صندلی کیسه‌ای پرهیز کنید.

از بالش‌ها پرهیز کنید: زیر سر نوزاد و اطرافش، چه در تخت باشد و چه هر جای دیگری، هیچ بالشی نگذارید. بگذارید تشک نوزاد صاف و خالی از تجمل باشد ولی هنگامی که خواب است یا شما در خواب هستید، خیال همه راحت باشد و حداقل بخشی از شب‌ را راحت بخوابید.

از پتوها استفاده نکنید: اگر فکر می‌کنید کودک سردش است، لباس‌های گرم‌تری به او بپوشانید. لباس‌هایی مانند یک سرهمی پنبه‌ای به همراه یک قنداق فرنگی یا کیسۀ‌ خواب کودک که یک لباس بدون آستین است که در پایین مانند یک کیسه بسته می‌شود.

از خواب طولانی در جایی غیر از تخت خودداری کنید: اجازه ندهید کودکتان برای مدت طولانی در صندلی ماشین، کالسکه، تاب، صندلی فنری یا آغوشی بخوابد. این مراقبت به ویژه برای نوزادان زیر چهار ماه مهم است، زیرا اگر سرشان خیلی به جلو خم شود، می‌توانند خفه شوند. اگر نوزادتان در یکی از این وسایل خوابش برد، خیلی سریع او را به تخت یا ‌محل صافی برای خواب انتقال دهید. وقتی کودکتان در یک آغوشی معمولی یا آغوشی یک‌طرفه است، مطمئن شوید که جلوی بینی و دهان او باز است و به بدن شما یا پارچه فشرده نشده‌اند.

با نوزادتان در یک اتاق و جداگانه بخوابید: گهواره یا تخت‌ نوزاد را برای حداقل چهار ماه در اتاق خودتان و در نزدیکی تختتان بگذارید. این کار خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می‌دهد، زیرا به مادران اجازه دهد که سریع‌تر به تغییرات در تنفس و حرکات نوزادشان پاسخ دهند. برخی تخت‌های کودک طوری طراحی شده‌ است که می‌تواند به شکل ایمنی به تخت والدین بچسبد، پس نوزادتان را نزدیک به خود، اما در جای مخصوص خودش بخوابانید.

همراه نوزادتان در تخت نخوابید: خواباندن نوزاد در تخت مشترک با دیگران، خطر بالاتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد ایجاد می‌کند، حتی در مادران غیرسیگاری یا مادران شیرده. تخت مشترک با نوزاد همچنین می‌تواند به خفگی، فشردگی گلو، یا گیر افتادن سر نوزاد منجر شود.

از گرم کردن زیاد نوزاد خودداری کنید: برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد نوزاد در حین خواب، به نوزاد تنها یک لایه لباس، بیشتر از لباس معمول یک بزرگسال در دمای همان محیط بپوشانید. مراقب نشانه‌های گرم شدن بیش از حد مانند تعریق و موهای مرطوب نوزاد باشید. سر و صورت نوزادتان را نیز با کلاه نپوشانید؛ به جز در مواردی که نوزاد زودرس است که او هم پس از چند روز اول تولدش دیگر نیاز حتمی به کلاه ندارد.

برای تمام مراقبت‌های بارداری به پزشک مراجعه کنید: مراقبت‌های مناسب در دوران بارداری در حفظ سلامت جنین و کاهش خطر تولد زودرس یا وزن پایین هنگام تولد مهم است و هر دو از عوامل خطر برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد است، بنابراین تمام مراقبت‌های پزشکی دوران بارداری خود را انجام دهید.

در بارداری دخانیات مصرف نکنید: تقریباً همۀ پژوهش‌ها، سیگار کشیدن در دوران بارداری را به عنوان یک عامل خطر برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد شناسایی کرده‌اند. کارشناسان تخمین می‌زنند که اگر زنان در دوران بارداری سیگار نمی‌کشیدند، یک سوم از مرگ‌های ناشی از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد قابل پیشگیری بود.

مشروبات الکلی ننوشید: نوشیدن الکل و استفاده از مواد مخدر نیز از عوامل خطر است و همچنین می‌تواند از بسیاری جهات دیگر نیز رشدونمو کودک را به خطر بیندازند.

نوزاد خود را از دود سیگار محافظت کنید: هوای اطراف کودکتان در خانه، خودرو و در تمام محیط‌های دیگر را دور از دود سیگار نگه دارید. اگر دیگران بر سیگار کشیدن اصرار دارند، مطمئن شوید که این کار را در خارج از خانه انجام می‌دهند. پژوهشگران همچنین در حال بررسی خطر بالقوۀ دود دست سوم سیگار هستند؛ منظور از دود دست سوم سیگار، مواد شیمیایی است که در صورت سیگار کشیدن کسی، روی لباس، مبلمان، فرش‌ها و داخل خودرو باقی‌ می‌ماند.

تمام واکسن‌های ضروری نوزاد را بزنید: شواهد نشان می‌دهد که دریافت تمام واکسن‌های کودک طبق برنامهٔ زمانی توصیه‌شده برای کودک، ممکن است خطر سندرم مرگ‌های ناگهانی را به نصف کاهش دهد.

به نوزادتان شیر خودتان را بدهید: تجزیه و تحلیل پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در نوزادانی که برای هر مدتی با شیر مادر تغذیه شده‌اند، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد به نصف کاهش می‌یابد. تغذیۀ انحصاری با شیر مادر برای چهار تا شش ماه، ریسک نوزاد را به میزان قابل‌ توجهی کاهش می‌دهد.

شیردهی را در محل امنی انجام دهید: به خاطر داشته باشید که برای شیر دادن، بهتر است به جای اینکه در یک صندلی یا مبل نرم بنشینید، روی تشک تختتان یا یک جای سفت‌تر بنشینید، زیرا اگر شما در حین شیردهی به خواب بروید، ریسک نوزاد برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد به دلیل نرسیدن اکسیژن در صورت بسته شدن مجرای تنفسش از راه دهان و بینی و خفگی روی این سطوح بیشتر است.

دوقلوها را در یک تخت نخوابانید: توصیه می‌شود که از خواباندن دوقلو یا چندقلوها کنار هم خودداری کنید. مطالعات نشان داده‌ است که خوابیدن کنار کودکان دیگر، نوزاد را در معرض خطر بالاتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد قرار می‌دهد و در مورد چندقلوها احتمال دارد که عوامل خطر دیگری مانند تولد زودرس و وزن پایین هنگام تولد نیز وجود داشته باشد.