دیسکینزی اختلالی است که شامل یک سری حرکات غیر ارادی و مدت دار در قسمت عضلات صورت می باشد و نشأت گرفته از استفاده بیش از حد داروهای سایکوز در دراز مدت است. حرکات غیر ارادی عضلات دهان مانند در آوردن و پیچوندن زبان، جمع کردن لب، حرکات غیر ارادی فک و عضلات حلق که همه اینها عوارض ناشی از مصرف این داروها است و سبب بروز دیسکینزی دیررس می شود. این اختلال در چند دسته و نوع طبقه بندی می شود که در ادامه به بیان دلایل بروز، علائم و نشانه ها، توضیح هر یک از انواع دیسکینزی، اینکه راه های تشخیص آن چگونه است و همچنین راه درمان این اختلال چه می تواند باشد می پردازیم.
علائم و نشانه های اختلال دیسکینزی
علائم و نشانه هایی که این اختلال دارد در هر بیمار نسبت به بیمار دیگر متفاوت می باشد. مشخصه اصلی اختلال دیسکینزی حرکت غیر ارادی است. علائم این اختلال با گذشت زمان بدتر و بدتر می شود. البته در پی آسیب های مغزی تشدید علائم دور از انتظار نیست. هر نوع از انواع مختلف دیسکینزی علائم مخصوصی را در فرد ایجاد می کند که معمولاً برای هر بیمار مختص به او است به طوری که انواع مختلف آن قابل تشخیص است.
دلایل بروز بیماری
در مورد دلیل بروز چنین اختلالی میتوان گفت که هم عوامل محیطی؛ داشتن استرس و ترس و هم عوامل دارویی؛ از جمله داروهای ال دوپامین و آنتی سایکوتیک دلیل بروز چنین اختلالی می باشد.
دسته بندی بیماری دیسکینزی
دیسکینزی اختلالی است که همواره با حرکت های غیر طبیعی همراه می باشد و در واقع مشخصه این بیماری همان حرکات و حالات غیر طبیعی می باشد که توام با اختلالات عصبی نمایان می شود. اختلال دیسکینزی در چندین نوع دسته بندی می شود که به بیان هریک از آنها می پردازیم:
دیسکینزی شدید
این نوع دیسکینزی زمانی نشانه های خود را بروز می دهد کهفرد بیمار در معرض حمله ای قرار بگیرد در این زمان است که علائم دیسکینزی شدید خود را ظاهر می کنند. علائم شامل حرکات ناخواسته و شدید در نواحی مفصلی مانند ران، شانه و یا زانو، حرکات جنبشی اندام ها و هر حرکت شدید در قسمتی از بدن که هیچ هدفی صورت نمی گیرد می باشد. اما با این حال علت قطعی برای بروز این اختلال هنوز مشخص نگردیده است. در هر حال ممکن است منشاء این اختلال یا وراثت باشد و یا در اثر برخی عوامل و بیماری های عصبی رخ دهد. سکته مغزی، مولتیپل اسکلروز از جمله بیماری های عصبی هستند که بروز این اختلال را تشدید می کنند. داروهایی که در این نوع دیسکینزی استفاده می شود بسته به علت بروز آن متفاوت است.
دیسکینزی به علت ال دوپامین
اختلال دیسکینزی ناشی از پارکینسون به علت مصرف داروهای ال دوپامین که بیمار برای درمان مصرف می کند، در طی 4 تا 5 سال خود را در بدن بیمار نمایان می کند. تقریباً میتوان گفت که بیش از نصف بیماران پارکینسونی که تحت درمان با ال دوپامین هستند به این عارضه دچار می شوند. این نوع از دیسکینزی علائم مخصوص به خود را دارد که از طرف بیمار چندان جدی گرفته نمی شود؛ از جمله تکان خوردن، غر زدن و سر و صدا کردن.
دیسکینزی ناشی از لرزش
در این نوع از دیسکینزی بیمار لرزش هایی در بدن در زمان استراحت و یا در زمان حرکت بویژه در ناحیه بالا تنه و در قسمت دست و بازو دارد که این لرزش ها به سه صورت لرزش ایستایی، لرزش حرکتی، لرزش وضعیتی دسته بندی می شوند. لرزش ایستایی همانطور که از نامش مشخص است در زمان استراحت رخ می دهد و عمدتاً در بیماری پارکینسون و ام اس رخ می دهد. لرزش حرکتی در زمان حرکت به سراغ بیمار می آید و بیشتر در بیماری ام اس و بیماری های عروقی و تومورها دیده می شود. اما لرزش وضعیتی جور دیگری می باشد و علاوه بر اینکه در هنگام استراحت روی می دهد با حرکت فرد باز هم لرزش ادامه دارد و در نتیجه عوامل فیزیولوژیکی و عوامل عصبی رخ می دهد.
Chorea و اختلال دیسکینزی
کوریا نوعی از اختلال دیسکینزی است که به حالت ناگهانی و خیلی تند برای چند ثانیه روی می دهد و عمدتاً یک طرف بدن را متاثر می کند. این اختلال حاصل بروز عوارض برخی داروهای خاص در بدن است. از جمله داروهای ضد صرع، ضد روان پریشی و پارکینسون.
چندین عامل در بروز اختلال کوریا دیسکینزی دخیل است که در ادامه بیان می شود:
- تب روماتیسمی
- هورمون درمانی
- اندوکاردیت باکتریایی
- لوپوس
- بیشتر سموم
- بیماری لایم
- انسفالیت
- جراحی قلب کودکان
- ایدز
- کمبود شدید ویتامین B1 و B12
- مننژیت
- فلج مغزی
انواع میوکلونوس و دیسکتزی
این نوع با گرفتگی های عضلانی و تکراری با سرعت زیاد همراه است تا اندازه ای که فرد را ناتوان از حرکت می کند.
تورتیکولی اسپاسمودیک
این عارضه ممکن است در هر سنی رخ بدهد و در واقع محدودیت سنی قائل نمی باشد. علائم ظاهری این عارضه کوتاهی در ناحیه عضلات استرنوکلیدوماستوئید است که نتیجه آن چرخش های غیر طبیعی در ناحیه گردن و سر است.
بالیسم
این نوع دیسکینزی با پرتاب های وحشی گونه و خشن دست ها و پاها همراه است. گاهی شدت این حرکات به قدری است که احتمال آسیب دیدگی جزئی تا در رفتگی را در پی دارد. بالیسم در اثر تخریب عروق خونی از جمله سکته مغزی، آسیب مغزی روی می دهد.
آتتوز
این نوع از دیسکینزی در واقع در ناحیه انگشتان دست و پا به صورت حرکت های آهسته، همراه با چرخش، خم شدن و پیچاندن عضو رخ می دهد. به علاوه در آتتوز گردن، زبان و پاها نیز امکان دارد تحت الشعاع این اختلال باشند. دلیل این اختلال کمبود در تامین اکسیژن خون است.
حرکات کلیشه ای و تیک ها
این نوع از دیسکینزی شامل حرکات تکراری است که گاهی با کشیدگی در عضلات همراه است. در این دیسکینزی فرد قادر به کنترل حرکات خود می باشد. در این نوع از اختلال با توجه به نوع شدت کلیشه ها و تیک ها، شامل دو گروه خفیف و غیر فعال کننده می شود.
اختلال دیسکینزی دیررس
نوع دیسکینزی دیررس، اختلال حرکتی و غیر کنترلی در ناحیه صورت است که در پی مصرف داروهایی که گیرنده های دوپامین را غیر فعال میکند رخ می دهد. این اختلال با علائمی همچون؛ لب زدن یا جمع کردن لب ها، حرکات تکراری زبان، حرکات جویدن، برآمدگی زبان، چشمک زدن سریع، حرکات زبان کرم مانند و بروز حالات غیر ارادی در صورت نمایان می شود.
در کنار این علائم فردی که دیسکینزی دیررس دارد، حرکات غیر ارادی در ناحیه تنه، دست و پا دارد که فرد در حال انجام کاری به نظر می رسد.
اختلال دیسکینزی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص بیماری اختلال دیسکینزی کار راحتی نیست، به ویژه در مورد دیسکینزی دیررس کار سخت تر است چرا که علائم این نوع ممکن است چند روز بعد از مصرف دارو خود را نشان دهد و بعضاً امکان دارد تا ماه ها بدون علائم باشد و بعد خود را نشان دهد. این فاصله زمانی کار را سخت تر کرده است. برای مصرف کنندگان داروهای ضد افسردگی و اعصاب و روان آزمایشات مقیاس حرکات غیر ارادی انجام می شود همچنین برای حصول اطمینان بیشتر آزمایش خون و ام آر آی بسیار عاقلانه است.
راه های درمان این اختلال چیست؟
به طور کلی درمان این اختلال به نوع دیسکینزی ایجاد شده در بدن فرد و همچنین به درجه شدت آن بستگی دارد. در انواع دیسکینزی که مربوط به داروهای ایجاد کننده اختلال باشد درمان راحت تر است اما در نوع دیسکینزی دیررس درمان کمی سخت خواهدبود. به طور کلی فرد مبتلا به این نوع عارضه بایستی از مصرف داروهایی که سبب تشدید اختلال می گردد اجتناب کند یا حداقل دوز داروی مصرفی را کاهش دهد.
