فوبیا به عنوان ترسی بیش از حد و غیرمعمول شناخته می شود که علائم خاص خودش را دارا است. فوبیا ممکن است در رابطه با مسائل زیادی باشد؛ مثل ترس شدید از خون، ارتفاع، حیوانات، مکان های بستهفرقی نمی کند که فوبیا در چه زمینه ای است، در هر صورت فوبیا نیاز به درمان دارد و باید برای درمان آن پیگیری های لازم را انجام داد زیرا می تواند عملکرد فرد را در زندگی تحت تاثیر قرار دهد و سبب رنج شود. در این مقاله قصد داریم تا درباره ترس شدید از ارتفاع یا هواپیما صحبت کنیم.
فوبی ترس از هواپیما و ترس از ارتفاع غالباً به صورت یک ترس غیر واقعی، افراطی و شدید، در اثر مواجهه با هر وسیله پروازی بروز پیدا می کند. از جمله افراد معروفی که این ترس را دارند می توان به (علی پروین) اشاره کرد. معمولا افراد دارای فوبیای پرواز حتی در صورت تصور نمودن و مجسم کردن پرواز نیز دچار اضطراب و هراسی غیر متعارف می شوند. معمولا بالاترین زمان اضطراب در لحظه تیک آف و لندینگ است که با افزایش تپش قلب، بی قراری، عرق کردن و سردی بدن همراه است.
ترس از هواپیما یا ایروفوبیا می تواند با سایر فوبیا ها نظیر ترس از ارتفاع و ترس از مکان های بسته در یک ردیف قرار گیرد. شایان ذکر است که ایروفوبیا در زمره اختلالات اضطرابی معمول و رایج در میان افراد به شمار می رود. بر این اساس، فرد هنگام پرواز ترسی غیر واقعی و در عین حال شدید را در وجود خود احساس می نماید. در برخی مواقع این ترس فزاینده تا جایی پیش می رود که فرد را با حمله پانیک مواجه می سازد.
در این زمینه باید خاطر نشان کرد که این نوع ترس همواره در وجود افراد مبتلا به این عارضه عجین شده است. بر همین اساس، به محض مواجه شدن با منبع ترس خود، دچار حمله های عصبی و اضطراب می شوند. ترس از هواپیما می تواند نشأت گرفته از تجربه بد پرواز، وجود چاله های هوایی و تکان های شدید هواپیما در این وضعیت، نقص فنی یا حتی فرود اضطراری نیز باشد.
فوبی ترس از هواپیما و ترس از ارتفاع
به طور کلی، ترس از هواپیما را نمی توان به وجود یک عامل واحد و مشخص محصور نمود. هر نوع ترسی غالباً نشأت گرفته از موضوعات و مسائل گوناگونی می شود. مسئله فوبیا در برگیرنده نوعی ترسی غیر منطقی، مداوم و افراطی ناشی از قرار گرفتن در یک وضعیت خاص تلقی می شود. بر این اساس، افراد دارای فوبیای پرواز، تا حد امکان از سوار شدن به هواپیما طفره رفته و حتی در اضطراری ترین شرایط نیز به مسافرت با هواپیما رضایت نمی دهند.
از آن جایی که این دسته افراد هیچگونه کنترل و تسلطی بر شرایط به وجود آمده ندارند، این امر اضطراب و ترس آن ها را بیش از پیش افزایش می دهد. در برخی مواقع ترس از هواپیما در قالب ژنتیک در وجود فرد به ارث می رسد. همچنین ایجاد این ترس در وجود فرد می تواند توسط والدین و به وسیله یادگیری مشاهده ای منتقل شود. به عبارت دیگر، والدینی که در وجود خود فوبیای پرواز دارند، احتمال مبتلا شدن فرزندانشان به ایروفوبیا بسیار بالا می باشد.
شنیدن اخبار و حوادث سوانح هوایی و سقوط هواپیما نیز در این زمینه نقش حائز اهمیتی را ایفا می نماید. درگیر بودن با سایر فوبیاها نیز در تشدید شدن این مسئله بسیار تاثیر گذار و مؤثر می باشد. بر این اساس، افرادی که دچار ترس از ارتفاع و ترس از فضای بسته می باشند، ترس از هواپیما نیز در وجود آن ها بیش از سایرین نمود پیدا می کند.
نشانه های روانشناختی و جسمانی ترس از هواپیما
دچار شدن فرد به اضطراب و استرس به ویژه در هنگام فکر کردن به پرواز و یا قرار گرفتن در این وضعیت، از جمله علائم نمایانگر ترس از هواپیما قلمداد می شود. استرس ایجاد شده در این حالت، نشانه های جسمی و فیزیکی بارزی را در وجود فرد بروز می دهد. بر این اساس، ضمن بالا رفتن ضربان قلب، دست های فرد نیز سرد و سست می گردد. همچنین احساس خفگی، حالت تهوع، لرزش، کاهش حجم تنفس و افزایش سرعت تنفس، از دیگر علائم شایع جسمانی ایروفوبیا به شمار می رود.
ترس از هواپیما علاوه بر نشانه های ظاهری و جسمی، با علائم روانی نیز همراه می باشد. این نشانه ها در بسیاری مواقع به صورت آزار دهنده و ناخوشایند بروز پیدا می کنند. داشتن یک ترس غیر منطقی، نامتعارف، شدید و افراطی هنگام پرواز با هواپیما، یکی از علائم رایج در این موضوع به حساب می آید. داشتن بی قراری و اضطراب و استرس فزاینده فرد، به ویژه در هنگام روبرو شدن با وضعیت های در ارتباط با پرواز نیز در این زمینه بسیار تاثیر گذار و مؤثر می باشد.
همچنین در هنگام تجسم کردن یا فکر کردن به وضعیت پرواز، فرد در وجود خود نوعی بی قراری و اضطراب غیر متعارف را احساس می نماید. تلاش و کوشش فرد برای دوری نمودن از موقعیت پرواز و اجتناب از این حالت، از دیگر علائم روانشناختی ترس از هواپیما محسوب می شود. در این شرایط، فرد برای فرار کردن از موقعیت ایجاد شده به هر تلاش و کوششی متوسل می گردد.
راهکارهای درمانی ترس از هواپیما
یکی از راهکارهای درمانی مؤثر و تاثیر گذار در موضوع ترس از هواپیما، استفاده از روش درمان شناختی می باشد. در این روش، درمانگران درصدد ایجاد تغییرات مناسب و تاثیرگذار در طرز فکر و نگرش فرد مبتلا به ایروفوبیا بر می آیند.
مواجهه درمانی، از دیگر شیوه های درمانی مناسب و مثمر ثمر در درمان ترس از هواپیما تلقی می گردد. در این شیوه ضمن روبرو شدن فرد با احساسات و افکار خود در رابطه با پرواز، درصدد سازگاری شخص با این مسائل بر می آیند.
درمان شناختی رفتاری نیز از دیگر روش های درمانی حائز اهمیت در درمان ترس از هواپیما می باشد. در این روش و در ابتدای امر، شناسایی عقاید و افکار نادرست فرد در مقوله پرواز صورت می گیرد، سپس با جایگزین نمودن افکار مثبت و سالم، به فرد در جهت غلبه بر ترس خود کمک شایانی می شود. همچنین استفاده از روش دارو درمانی نیز در این زمینه متناسب با تشخیص روانشناس مدنظر قرار می گیرد.
