آیا اینترنت ذهن مارا خلاق میکند؟
بسیاری از افراد اینترنت را دشمن خلاقیت و مانعی برای شکوفایی استعدادهای فردی محسوب می کنند؛ درحالی که استفاده ی صحیح از آن می تواند خلاقیت ما را در کار و زندگی به شکل غیر منتظره ای افزایش دهد. با ما همراه باشید.
اشتیاق به ساختن، عمیق ترین میل درونی ما و عاملی است که ما را به انسان های بهتری تبدیل می کند. گناه نادیده گرفتن این میل درونی فقط بر گردن خود ماست.
به گفته ی یکی از اساتید حقوق دانشگاه هاروارد به نام لارنس لسیگ:
با گذشت زمان ما از فرهنگ «نوشتن و خواندن» به فرهنگ «فقط خواندن» تغییر مسیر داده ایم. نوشتن متن های منعکس کننده ی نظریات صادقانه و برخواسته از قلب، جای خود را به کلیک کردن بر روی دکمه «لایک» داده است. ما برای اجتناب از کسالت و خستگی، به جای خلاقیت متفکرانه به مصرف گرایی پوچ و عاری از تفکر روی آورده ایم. در حال حاضر ما بیشتر از هر مقطع دیگری به انتشار افکارمان در سراسر جهان می پردازیم و توئیت کردن در مورد فیلم هایی که دیده ایم یا انتشار سلفی های خاطره انگیز، یکی از عمده ترین سرگرمی های روزمره محسوب می شود. این نوع انتشار منبع پرمخاطب ترین و فراوان ترین محتوای اینترنتی عصر حاضر است ولی هیچ خلاقیتی در آن وجود ندارد و به هیچ تغییر و تحول سازنده ای منجر نمی شود.
خلاق بودن یک انتخاب است
باوجود موارد ذکر شده در فوق، از زمان تولد اینترنت خلاقیت و سازندگی فردی همیشه در حال رشد و توسعه ی تصاعدی بوده است. در همین لحظه با چند کلیک می توانیم نتیجه ی سازندگی افراد زیادی را ببینیم که خلاقیت برای آن ها انتخاب بوده نه اتفاق. امروزه به لطف اینترنت تقریبا هیچ مانعی سر راه شکوفایی خلاقیت وجود ندارد، هزینه ی شکست های احتمالی دنبال کردن ایده های سازنده به کمترین حد ممکن رسیده و فراوانی خروجی هایی که برای بیان ایده های خلاقانه در دسترس هستند غیرقابل باور است.
به این ترتیب ملامت کردن اینترنت یا به طور کلی فناوری مدرن به عنوان نابودکننده ی قوه ی ابتکار و سازندگی منطقی نیست. بدون شک اینترنت می تواند باعث سرکوب انگیزه های سازنده و غرق شدن در دامان مصرف گرایی شود ولی به صورت هم زمان دروازه های دنیای خلاقیت را به روی رؤیاپردازان سازنده می گشاید. فقط باید در این دوراهی مسیر صحیح را انتخاب کرد.
اینترنت دریایی بیکران از انتخاب است
تا پیش از اختراع اینترنت راه های بروز خلاقیت های فردی محدود بودند. در آن دوران ما می توانستیم با نوشتن، نواختن، نقاشی کردن، آواز خواندن، بافتن و تراشیدن خلاقیت خود را بروز دهیم که این گزینه ها هم در اختیار همه نبودند. ولی بعد از تولد اینترنت هیچ محدودیتی برای هیچ کس وجود ندارد و راه های بروز ایده های فردی به شکل غیرقابل باوری افزایش پیدا کرده اند.
اگر از نوشتن لذت می برید ، می توانید وبلاگ یا وب سایت خودتان را راه اندازی کنید یا در یکی از وب سایت های بی شمار موجود در اینترنت بنویسید. افرادی که به چالش های جدی تر و نویسندگی به عنوان یک حرفه علاقه دارند همیشه می توانند کتاب های خود را در اینترنت به راحتی منتشر کنند.
اگر عاشق عکاسی هستید، دریایی از نرم افزار ویرایش حرفه ای تصاویر به صورت رایگان در دسترس شما قرار دارد و رسانه ای مثل اینستاگرام به راحت ترین شکل ممکن ارتباط شما و مخاطبانتان را تأمین می کند. حتی اگر بخواهید از عکاسی کسب درآمد کنید، مرورگر اینترنت شما به نمایشگاه عکس هایتان تبدیل می شود.
علاقه مندان به ساختن فیلم می توانند فیلم های کوتاه و کم هزینه ی خود را از طریق وب سایت های به اشتراک گذاری ویدئو نظیر یوتیوب، ویمیو و ... برای میلیون ها بیننده در سراسر دنیا به نمایش بگذارند.
اگر عاشق ساختن اشیاء فیزیکی و قابل لمس هستید ، انجمن های آنلاین نظیر Instructables ساخته های شما را در سرتاسر فضای مجازی به نمایش می گذارند یا پروژه های عمومی و متن باز مثل آردوینو (Arduino) با کمی آموزش امکان حل مشکلات فنی را برای همگان فراهم می کنند.
این فهرست بی پایان شامل دنیایی از نرم افزار، منبع اینترنتی و انجمن آنلاین، راه را برای رسیدن به هر نوع خلاقیت و ایده ای که در ذهن دارید هموار می کند.
اگر دیگران توانستند، شما هم می توانید
فرهنگ خلاقیت و ابتکار یک خیال واهی نیست. در حال حاضر موانع این کار بسیار کم و تنها مانع واقعی، اراده و انتخاب پیوستن به این فرهنگ است. کافی است هر هفته کمی از زمان فراغت خود را به پیگیری ایده های خلاقانه اختصاص بدهید یا به مدت یک ماه هر روز یک ساعت زودتر از خواب بیدار شوید و زمان به دست آمده را برای ساختن صرف کنید.
ماریا پوپوا (Maria Popova) عاشق نوشتن، خواندن و ایده های خلاقانه ی ترکیبی بود و این اشتیاق را با معدود دوستان حاضر در فهرست مخاطبان ایمیل خود در میان گذاشت. اکنون وب سایت او (Brain Pickings) هر هفته صدها هزار بازدیدکننده دارد و مدیریت آن به کار تمام وقت ماریا تبدیل شده است.
اوان پوشِک (Evan Puschak) یک فیلم ساز گمنام غیرحرفه ای بود که فیلم های کوتاه با مضمون کندوکاو در مورد مفاهیم پنهان رویدادهای فرهنگی پرمخاطب می ساخت. او صرفا به عنوان سرگرمی ساخته های خود را در یوتیوب به اشتراک گذاشت و اکنون با داشتن 400 هزار دنبال کننده، درآمد بسیار خوبی از کانال یوتیوب خود کسب می کند.
همه ی ما داستان هایی از این دست زیاد شنیده ایم؛ داستان هایی واقعی در مورد افرادی که اشتیاق خود را به «ساختن» سرکوب نکردند و بعد از فراهم کردن امکان دسترسی دیگران به محصول خلاقیت خود، با استقبال انبوهی از مخاطبان روبرو شدند. تمایلی به جلب مخاطب داشته باشیم یا نه؛ باز هم «اشتیاق به ساختن، عمیق ترین میل درونی ما و عاملی است که ما را به انسان بهتری تبدیل می کند»
مهم نیست که نتیجه ی خلاقیت و میل به ساختن، فقط باعث رضایت شخصی ما می شود یا میلیون ها مخاطب را جذب می کند؛ «خلاق بودن» مهم است. وقتی اشتیاق درونی خود را به افزایش و انتشار خلاقیت حس می کنید، مصرف گرایی صرف با میل به ساختن جایگزین خواهد شد. برای شکوفا شدن خلاقیت خود می توانید از توصیه های زیر استفاده کنید:
یک هدف نهایی داشته باشید
اولین گام در متد حل خلاقانه ی مسئله (CPS)، شناسایی و مشخص کردن دقیق مشکل است. برای شکوفایی خلاقیت برداشتن صحیح این گام اهمیت زیادی دارد. مهم ترین اصل برای حل یک مشکل یا پاسخ دادن به یک سؤال، مشخص کردن خلاقانه و موفق هدف نهایی است.
یک از مؤثرترین راهکارها برای مشخص کردن هدف نهایی، روش «5 چرا» است که ساکیشی تویودا در اوایل قرن بیستم آن را در شرکت تویوتا مورد استفاده قرار داد. در شروع هر کاری از خود می پرسید که «چرا می خواهم این کار را انجام بدهم؟». این سؤال به مطرح شدن دامنه ی وسیعی از پاسخ ها منتهی می شود و قطعا به تنهایی هیچ کمکی به مشخص کردن هدف و راه حل نخواهد کرد. برای روشن شدن مسئله باید به سؤال کردن ادامه بدهید. بعد از مطرح کردن 3 یا 4 سؤال دیگر و پاسخ گفتن به آن ها، ماهیت مسئله برایتان روشن می شود و هدف نهایی کم کم خود را نشان خواهد داد.
به یک مثال ساده در این مورد توجه کنید:
مشکل:خودروی شما روشن نمی شود.
· چرا؟ شارژ باتری تمام شده است.
· چرا؟ دینام عمل نمی کند.
· چرا؟ تسمه ی دینام پاره شده است.
· چرا؟ عمر مفید تسمه ی دینام به پایان رسیده و به موقع تعویض نشده است.
· چرا؟ خودرو بر اساس زمان بندی توصیه شده توسط سازنده بازدید فنی نشده است. (پنجمین چرا و رسیدن به یک دلیل ریشه ای)
وقتی دلیل ریشه ای را پیدا کردید، مشکل به یک چالش خلاقانه تبدیل می شود که در مثال فوق می تواند به این شکل باشد:
چگونه می توانیم مطمئن شویم که خودروهای بیشتری بر اساس زمان بندی توصیه شده ی سازنده مورد بازدید فنی دوره ای قرار می گیرند؟
هرکدام از چالش های خلاقانه ای که با این روش برای خود ایجاد می کنید، باید صرفا بر حل یک مسئله متمرکز باشند ولی این مسئله باید به اندازه ی کافی گسترده باشد تا مجال بروز خلاقیت را از شما سلب نکند.
این نوع راهکارها را می توان به صورت سنتی و روی کاغذ پیاده سازی کرد ولی ابزارهای آنلاین مفیدی نیز برای اجرای آن ها در دسترس هستند که به هرکدام از «چرا» ها چشم انداز وسیع و جامعی می دهند و با امکانات جذاب خود چالش را با وضوح بیشتری به نمایش می گذارند. شما می توانید سه بار به صورت رایگان از وب سایت مایند مایستر (MindMeister) برای پیاده سازی دیداری ایده های خود استفاده کنید. اپلیکیشین لاینو (Lino) به شما کمک می کند ایده های خلاقانه ی خود را در قالب یادداشت های دیجیتال مدیریت کنید. نرم افزار وان نوت (OneNote) مایکروسافت ابزاری بسیار آسان و کاربردی برای سازمان دهی دیداری افکار و ایده ها است.
محدوده ی تخصصی چالش خلاقانه ی خود را بشناسید
روبرو شدن با چالش خلاقانه بدون داشتن شناخت عمقی نسبت به محدوده ی تخصصی آن ندرتا با موفقیت همراه می شود و به همین دلیل است که توانایی تحقیق و کسب سریع مهارت ارزش بسیار زیادی پیدا می کند. برای افزایش سرعت یادگیری مهارت راه های مختلفی وجود دارد که چکیده ی آن ها به شرح زیر است:
· ایجاد یک حلقه ی بازخورد برای پیدا کردن ضعف ها و یادگیری از آن ها
· استفاده از تمرین هدایت شده و جهت دار برای نابودی زیربنایی ضعف ها
· آغاز آموختن آنچه فراگرفته اید به دیگران برای دستیابی به شناخت کلی و درک کامل موضوع
مارگارت بودن (Margaret A. Boden) در مورد خلاقیت در آموزش می گوید:
تفکر خلاقانه بدون داشتن دانش غنی و ریشه ای در مورد موضوع تفکر امکان پذیر نیست. داشتن آگاهی عمقی مرتبط با چالشی که پیش روی ماست، نه تنها امکان شناسایی کامل مسئله را فراهم می کند بلکه موانع رسیدن به راه حل های خلاقانه برای آن چالش و همه ی موارد مشابه آن را از پیش روی ما برمی دارد.
بنابراین اگر از پیدا کردن راه حل مسائل خود ناامید شده اید تا جایی که ممکن است دانش خود را در مورد آن افزایش بدهید. هم زمان با گسترش مرزهای دانش تان، قادر خواهید بود مسئله را از دیدگاه های متفاوتی ببینید. گذراندن دوره های آموزشی وب سایت هایی نظیر Lynda و Coursera کمک بسیار مؤثری در این راه است. استفاده از ویدئوهای آموزشی و وبلاگ های مرتبط با محدوده ی تخصصی چالش نیز کمک می کند که دانش خود را در مورد آن افزایش دهید.
افق های ذهنی خود را توسعه بدهید
برای بالا بردن قدرت خلاقیت و سازندگی باید افق های ذهنی خود را در حوزه هایی غیر از محدوده ی تخصصی چالش پیش رویتان توسعه بدهید. هم زمان با افزایش آگاهی در حوزه های جانبی و مفید - از آموزش عکاسی گرفته تا صحبت کردن به زبانی دیگر – زاویه ی دید شما برای غلبه ی خلاقانه بر چالش به شکل غیرقابل باوری گسترش پیدا می کند.
به صورت طبیعی هر چه توانایی ذهنی خود را در محدودهای بیشتری تقویت کنید، دیدگاه شما برای غلبه بر چالش انعطاف بیشتری خواهد داشت. این گفته به این معنا نیست که برای حل خلاقانه ی چالش باید در همه ی حوزه ها به درجه ی استادی برسید. تنها آشنایی ساده و در حد سرگرمی با طیف وسیعی از حوزه های تخصصی، تأثیر حیرت انگیزی در افزایش قدرت خلاقیت دارد.
به عنوان مثال تفاوت نتیجه ی کار دو برنامه نویس متبحر و حرفه ای را در نظر بگیرید که سرگرمی یکی از آن ها نورپردازی، عکاسی و ادبیات است و دیگری فقط اخبار فناوری را دنبال می کند. در حقیقت بسیاری از دستاوردهای مهیج و غیرقابل باور از درهم آمیخته شدن حوزه های سرگرمی و علایق غیرحرفه ای با مهارت تخصصی حاصل می شوند. برای رسیدن به این سطح از خلاقیت کمی وقت آزاد برای خود ایجاد کنید و با آموختن بی هدف کارهایی که صرفا از انجام آن ها لذت می برید، به استعدادهای نهفته ی خود فرصت بالندگی بدهید.
با دیگران همفکری و همکاری کنید
فعالیت در چندین حوزه ی غیرتخصصی و سرگرمی به معنای سیراب شدن عطش یادگیری و عدم نیاز به دانش بیشتر نیست. به همین دلیل ایجاد شبکه ای گسترده از دوستان با مهارت ها و علایق مختلف اهمیت زیادی دارد. در حقیقت با انجام این کار یک گروه توانا با احاطه ی کامل به محدوده ی گسترده ای از مهارت ها و سرگرمی ها ایجاد می کنید و به منبع بی پایانی از خلاقیت دسترسی خواهید داشت که رسیدن به آن هیچ وقت برای یک نفر به تنهایی امکان پذیر نیست. به این ترتیب همیشه راهکارهای مؤثرتری برای غلبه ی خلاقانه بر چالش ها پیدا می کنید.
فضای مجازی لبریز از سرویس ها و اپلیکیشین های مفید برای ایجاد یک گروه خلاق است؛ از Flockmod برای طراحی گروهی گرفته تا Google Drive برای نویسندگی گروهی. بدون تردید اینترنت با آسان کردن دسترسی به شبکه های اجتماعی و تلویزیونی وسوسه انگیز نیاز به خلاقیت را سرکوب می کند ولی به صورت هم زمان بهترین محل برای یافتن موقعیت های مناسب افزایش خلاقیت است.
سازنده باشید نه مصرف کننده ی مطلق
در حال حاضر فرم مجازی خرد جمعی تقریبا در هرکجای دنیا به معنای واقعی تنها چند کلیک با شما فاصله دارد و می توانید با بعضی از نخبه ترین اشخاص در رشته های مختلف به صورت مستقیم ارتباط برقرار کنید. به عبارت دیگر استفاده نکردن از این موقعیت بی نظیر برای اعتلای دانش، گسترش محدوده ی علایق شخصی، برقراری ارتباط سازنده با دیگران و تبدیل شدن از یک مصرف کننده ی صرف به بخشی از فرهنگ خلاق و مولد با هیچ عذر و بهانه ای قابل توجیه نیست.
