آیا تابه‌های نچسب سمی هستند؟ آیا ظروف آلومینیومی می‌توانند باعث زوال عقل شوند؟ آیا ماهی‌تابه‌هایی که خراش برداشته‌اند، دیگر ایمن و قابل‌استفاده نیستند؟ این‌ها تنها چند نمونه از نگرانی‌هایی هستند که اخیرا در رابطه با قابلمه‌ها و ماهی‌تابه‌های مورداستفاده در آشپزی مطرح شده‌اند.
داستان‌های مرتبط با سمی‌بودن ظروف نچسب، اغلب در رسانه‌ها مطرح می‌شوند که دلیل آن را هم می‌توان به‌راحتی حدس زد. حال باتوجه به اینکه ما هرروز از این ظروف استفاده می‌کنیم و به‌دنبال حفظ سلامتی خود هستیم، سوال مهم این است که آیا نگرانی‌های ما درخصوص ایمن‌بودن ظروف آشپزی به‌حق است یا نه؟
خبر خوب برای افراد نگران این است که مواد شیمیایی مورداستفاده در تولید ظروف نچسب درطول زمان از فرایند تولید حذف شده‌اند و آلومینیوم هم ارتباطی با زوال عقل ندارد. اگر درحال‌حاضر مشغول انتخاب ظروف آشپزی هستید، انتخاب‌های زیادی مانند ظروف چدنی، استیل ضدزنگ، مسی، تفلون و سرامیک در بازار وجود دارند که خوشبختانه همه‌ی آنها ایمن هستند. با توجه به این موضوع می‌توان گفت که انتخاب بهترین گزینه به نوع آشپزی شما بستگی دارد؛ نه به خطرات سلامتی مواد موجود در این ظروف.
بررسی ماهی‌تابه‌های نچسب و سطح ایمنی آنها
ماهی‌تابه‌های نچسب یکی از محبوب‌ترین ظروف مورداستفاده در آشپزخانه به‌شمار می‌روند؛ زیرا به‌دلیل نچسبیدن مواد غذایی به آنها، به روغن کمتری نیاز دارند و از سوی دیگر تمیز‌کردن این ظروف هم نسبت به ماهی‌تابه‌های چدنی راحت‌تر است.
سطح بیشتر تابه‌های نچسب امروزی با تفلون (نام تجاری پلی‌‌تترافلورواتیلن: PFTE) پوشیده شده است؛ البته برخی از آنها نیز پوششی از جنس تیتانیوم-سرامیک دارند. اگر نگاهی به مطالب موجود در مورد خطرات ظروف آشپزی انداخته باشید، حتما دیده‌اید که ظروف نچسب در بالای این لیست قرار دارند. دلیل این اتفاق، وجود نگرانی درخصوص استفاده از «مواد شیمیایی ماندگار» مانند PFTE، در تولید این محصولات است.
مواد شیمیایی ماندگار که اصطلاحی رایج برای مواد پرو و پلی فلوئوروکسیل (PFAS) است، خانواده‌ای از مواد شیمیایی انسان‌ساخت برپایه‌ی پیوندهای کربن-فلوئور هستند. این مواد، پس از اکران فیلم «آب‌های تاریک» محصول سال ۲۰۱۹ که داستان شهری آلوده به نوعی از مواد شیمیایی ماندگار به‌نام پرفلوئورواکتانوئیک اسید (PFOA) در آمریکا را روایت می‌کند، بدنام شدند.
بسیاری از نگرانی‌های موجود درخصوص ظروف نچسب، به این دلیل است که تا سال ۲۰۱۳ در تهیه‌ی این ظروف از PFOA استفاده می‌شد؛ اما درحال‌حاضر یک دهه از آن زمان گذشته است و این ماده دیگر کاربردی در ساخت ظروف نچسب ندارد. بد نیست بدانید حتی زمانی نیز که PFOA در ساخت ماهی‌تابه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، خطر بسیار کمی برای انسان‌ها داشت؛ این موضوع در رابطه با تفلون نیز صادق است.
مواد شیمیایی ماندگار از دهه‌ی ۱۹۴۰ وجود دارند و در تولید محصولاتی مانند ظروف تفلون، منسوجات ضدآب، فوم‌های آتش‌نشانی و بسته‌بندی مواد غذایی استفاده می‌شوند. نگرانی‌های جدی زیادی درخصوص فوم‌های آتش‌نشانی و آلودگی‌های زیست‌محیطی گسترده‌ی ایجادشده توسط آنها وجود دارد. افرادی که تحت‌تاثیر مواد شیمیایی ماندگار قرار گرفته‌اند نگران ارتباط بالقوه‌ی این مواد با سرطان، آسیب کبدی و کاهش ایمنی در بدن کودکان هستند و اقدامات قانونی لازم را در این زمینه انجام داده‌اند.
اکنون این سوال مطرح می‌شود که باتوجه به آسیب‌های زیست‌محیطی مواد شیمیایی ماندگار مانند PFTE، چرا ظروفی که حاوی این مواد هستند، برای سلامتی ما خطری ندارند؟ برای گرفتن پاسخ این سوال، ابتدا باید بدانید که تفلون موجود در ظروف پخت‌وپز، حتی زمانی‌که در دمای معمول آشپزی گرم می‌شود، همچنان پایدار است. چنانچه تفلون در معرض دمای بالاتر از ۲۶۰ درجه‌ی سانتی‌گراد قرار بگیرد ممکن است خراب شود و بخارهای پلیمری آزاد کند؛ اما اکثر مردم غذای خود را در دمای بالاتر از ۲۶۰ درجه‌ی سانتی‌گراد آماده نمی‌کنند.
غلظت این مواد شیمیایی در آشپزخانه و محیط زندگی بسیار کمتر از چیزی است که روی سلامتی ما تاثیر منفی داشته باشد. از طرف دیگر، مکان‌های بسیار آلوده با این مواد نیز با محیطی که ما در آنها از قابلمه‌ها و ماهی‌تابه‌های خوش‌ساخت خود استفاده می‌کنیم، تفاوت بسیار زیادی دارند. با توجه به این مطالب می‌توان گفت که تعویض آن دسته از ظروف تفلونی که خراش برداشته‌اند فکر بسیار خوبی است؛ اما قرار نیست این خراش‌ها دوز بالا و خطرناکی از PFAS را وارد بدن ما کنند.
آیا ماهی‌تابه‌های آلومینیومی ممکن است باعث زوال عقل شوند؟
هیچ شواهد قوی و معتبری مبنی بر ارتباط بین قرارگرفتن در معرض آلومینیوم و بالارفتن احتمال بروز انواع زوال عقل مانند بیماری آلزایمر وجود ندارد؛ پس این ادعا از کجا آمده است؟
دانشمندان در سال ۱۹۶۵ اعلام کردند که در مغز خرگوش‌هایی که سطوح بالایی از آلومینیوم را در تغذیه‌ی خود دریافت کرده بودند، تغییراتی را مشاهده کرده‌اند که شبیه آلزایمر است؛ البته چند سال بعد این ادعا رد شد. از سوی دیگر، گزارش‌هایی نیز مبنی بر وجود سطوح قابل‌ملاحظه‌ای از فلزاتی مانند آلومینیوم در مغز برخی از افراد مبتلا به زوال عقل وجود دارد؛ اما تاکنون هیچ پیوند معناداری بین آلومینیوم موجود در مغز و زوال عقل کشف نشده است.
این حقایق نشان می‌دهند که افسانه‌ی ارتباط بین ظروف آلومینیومی و زوال عقل از کجا نشات گرفته است. تاکنون هیچ مدرک معتبری برای اثبات این ادعا ارائه نشده است؛ اما افراد بسیاری وجود دارند که نه‌تنها از ظروف آلومینیومی استفاده نمی‌کنند، بلکه از خرید نوشیدنی‌های عرضه‌شده در قوطی‌های آلومینیومی هم خودداری می‌کنند.
باتوجه به گرم‌شدن سریع ظروف آلومینیومی، وزن کم و قیمت مقرون‌به‌صرفه‌ی آنها، استفاده‌نکردن از این محصولات کار عاقلانه‌ای به‌نظر نمی‌رسد؛ البته مشکلاتی مانند واکنش آلومینیوم ساده به غذاهای اسیدی یا قلیایی و تاب‌برداشتن آن بر اثر گرما وجود دارد که با انتخاب ظروف آلومینیومی آنادایزشده، تاحدی زیادی مانع بروز آنها می‌شوید و می‌توانید خطرات سلامتی احتمالی را ازمیان بردارید.
آیا ظروف مسی ایمن هستند؟
مس بسیار زیبا است و دیدن ظروف مسی براقی که چشمک می‌زنند، حس لذت‌بخشی را نصیب ما می‌کند؛ اما می‌دانیم که زیبایی همه چیز نیست و در انتخاب ظروف آشپزخانه باید به ایمنی آنها و خطراتی که برای سلامتی ما دارند نیز توجه کنیم. مس، یک رسانای بسیار عالی برای گرما است و حرارت را به‌طور یکنواخت در سطح ماهی‌تابه یا قابلمه پخش می‌کند. این موضوع، درمورد ظروف نازکی که به کنترل دمای خوبی نیاز دارند، بسیار مفید است؛ به همین دلیل نیز سرآشپزهای حرفه‌ای اغلب از ماهی‌تابه‌های مسی استفاده می‌کنند.
سوالی که مطرح می‌شود این است که ظروف مسی روی سلامت ما چه تاثیری می‌گذارند و آیا خطرناک هستند؟ اگر غذایی بخورید که مقادیر بالایی مس در خود داشته باشد، ممکن است دچار مشکلاتی مانند حالت تهوع، استفراغ و حتی آسیب کبدی شوید؛ اما با استفاده از ظروف مسی هرگز دچار چنین مسمومیتی نمی‌شوید و در بهترین حالت برخی عناصر کمیاب وارد بدن شما خواهد شد. علاوه بر این، بدن شما به مقادیر کمی مس به‌عنوان یک ماده‌ی مغذی ضروری نیاز دارد.
بهتر است به این نکته هم توجه داشته باشید که بیشتر ظروف مسی موجود در بازار با روکش‌های غیرواکنشی مانند فولاد ضدزنگ یا قلع پوشیده شده‌اند و این مواد از ورود ذرات مس به غذای شما جلوگیری می‌کنند.
آیا ظروف چدنی، استیل ضدزنگ و سرامیکی برای پخت‌وپز مناسب هستند؟
چدن، استیل ضدزنگ و سرامیک گزینه‌های مناسبی برای ظروف آشپزخانه به‌شمار می‌رود؛ چراکه علاوه بر بادوام‌بودن، واکنش‌پذیر نیستند و به‌راحتی تمیز می‌شوند. درخصوص جنبه‌های منفی این گزینه‌ها هم باید گفت که محصولات چدنی وزن بالایی دارند و ممکن است گرما را به‌طور یکنواخت پخش نکنند. ظروف سرامیکی هم به‌راحتی آسیب می‌بینند؛ البته انواع امروزی و مدرن این محصولات، دوام بیشتری نسبت به ظروف قدیمی دارند.
در ماهی‌تابه‌های استیل ضدزنگ ارزان‌قیمت، ممکن است نیکل و برخی از فلزات دیگر از ظرف خارج شده و وارد غذای شما شوند، اما بعید است چنین اتفاقی رخ دهد؛ مگر اینکه سازنده‌ی محصول گوشه‌های آن را بریده و از استیل ضدزنگی با کیفیت بسیار پایین استفاده کرده باشد. به‌طور کلی می‌توان گفت که اگر هرسه نوع محصول را از تولیدکنندگان معتبر خریداری کرده باشید، انتخاب‌های بسیار خوبی به‌شمار می‌روند و جای نگرانی وجود ندارد.
مواد شیمیایی و فلزات موجود در ظروف آشپزی تا چه حد نگران‌کننده هستند؟
ما معمولا در ارزیابی خطر عملکرد ضعیفی داریم و هرچه بیشتر در مورد خطری احتمالی بشنویم، بیشتر آن را باور می‌کنیم؛ حتی زمانی‌که خطر واقعی کم باشد. ترس از مواد شیمیایی یا شیمی‌هراسی، یکی از رایج‌ترین ترس‌های موجود در بین مردم به‌شمار می‌رود؛ اما بسیاری از این ترس‌ها کاملا غیرضروری هستند. مسکنی که برای تسکین درد خود مصرف می‌کنید، درست به اندازه‌ی سوخت خودروی شما یک ماده‌ی شیمیایی محسوب می‌شود؛ پس نگران ایمنی ظروف آشپزی خود نباشید و از غذای خود لذت ببرید.
