احادیث و آیات قرآن درباره رباخواری

آیات قرآن درباره حرام بودن ربا

سود، بهره، ربا، نزول و کلماتی از این دست، همگی به یک معنا هستند. ربا در عرف عامه به این معنا است که در ازای دریافت مبلغی پول به عنوان قرض، مبلغی بیشتر به عنوان اصل و سود پول به صاحب مال داده شود. سود پول هم در عرف بازار، در ماه متفاوت است و برخی ، از رباخواری به کسب پول و درآمدهای بیشتر می پردازند.

ربا و رباخواری از خطرناک ترین آفتهای اجتماعی و از گناهان بزرگ به شمار رفته است، که هرگز استثناپذیر نبوده و قابل تخصیص نیست.

ربا در دین اسلام یکی از گناهان کبیره است و در احادیث فراوانی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیه السلام تصریح به کبیره بودنش می فرمایند و نیز از جمله گناهانی است که در قرآن مجید بر آن وعده عذاب داده شده است بلکه تشدید عذاب آن را بیش از بسیاری از گناهان می فرماید.

رسول اکرم (ص) :کیفر شخص رباخوار هفتاد گونه عذاب میباشد که کمترین آن مانند عذاب شخصی است که با مادر خود در خانه کعبه و مسجد الحرام زنا کرده باشد. تفسیر جامع جلد 1 صفحه 393

تفسیرآیات 278 - 280 سوره بقره:

یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الْرِّبَو اْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ
ای کسانی که ایمان آورده اید! تقوای الهی پیشه کنید و آنچه را از (مطالبات) ربا باقی مانده است، رها کنید، اگر ایمان دارید. (278)
در آیات قبل به مفاسد ربا اشاره شد که ربا فرد وجامعه را از تعادل خارج و آشفته می کند؛ (یتخبّطه الشیطان) وروشن شد که ربا در حقیقت کم شدن است، نه زیاد شدن؛ (یمحق الربا) اکنون نهی از ربا را صریحاً بیان می کند. (ذروا مابقی من الربا)
در تفاسیرِ مجمع البیان، المیزان و مراغی نقل شده است که وقتی آیه تحریم ربا نازل شد، برخی از صحابه همانند خالدبن ولید، عباس وعثمان، از مردم مقداری طلب از بابت ربا داشتند، آنها در مورد طلبکاری خود، از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم کسب تکلیف کردند و آیه فوق نازل شد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بعد از نزول این آیه فرمود:عباس، عموی من نیز حقّ مطالبه ربا ندارد و قبل از همه، باید خویشان من دست از ربا بردارند. همچنان که در طی خطبه ای فرمود:«وکلّ ربا فی الجاهلیة موضوع تحت قدمیّ هاتین و اوّل ربا اَضع ربا العباس» تمام رباهای مقرّر در دوره جاهلیّت را زیر پای می اندازم و از همه پیشتر رباهایی که برای عباس است.تفسیر فی ظلال القرآن.

حکم ربا خواری

1- رباخواری، از عادات زمان جاهلیّت بود که مسلمانان صدر اسلام نیز به آن آلوده بودند. (یا ایها الذین آمنوا... ذروا)
2- تقوا، مرحله ای بالاتر از ایمان است. (یا ایها الذین آمنوا اتّقوا اللّه)
3- رباخوار، مالک بهره نمی شود واسلام سود رَبَوی را به رسمیّت نمی شناسد. (ذروا مابقی من الربا)
4- لازمه ی ایمان وتقوا، صرف نظر کردن از مال حرام است. (ان کنتم مؤمنین)

فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُءُوسُ أَمْوَ لِکُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ
پس اگر چنین نکردید، (بدانید که) اعلان جنگ با خدا و رسولش داده اید و اگر توبه کنید، (اصل) سرمایه های شما از آنِ خودتان است. (ودر این صورت) نه ستم می کنید و نه بر شما ستم می شود. (279)
در اسلام، نه اجازه ربا وبهره کشی واستثمار داده شده و نه اموال مردم یک جانبه مصادره می گردد. در بعضی نظام ها، مالکیّت ملغی وتمام اموال را از صاحبانشان می گیرند و در برخی دیگر، استثمار و بهره کشی و ربا، به هر شکلی آزاد است.
1- رباخوار، محارب با خداست. او باید بداند که در این جنگ، در یک طرف او قرار دارد و در طرف دیگر، خداوند جبّار. (فأذنوا بحرب من اللّه)
2- رباخواری، گناه کبیره است. چون اعلام جنگ با خداوند است. (بحرب من اللّه)
3- رباخوار، گمان نکند با مردم محروم طرف است، بلکه خداوند به حمایت از محرومان برخاسته و از حقّ آنان دفاع می کند. (بحرب من اللّه)
4- چون رباخوار محارب با خداست، از وظایف حکومت اسلامی مبارزه با رباخوارای است. (فأذنوا بحرب من اللّه)
5 - برای محاربین با خدا نیز راه توبه باز است. (بحرب من اللّه... وان تبتم)
6- رباخوار، تنها مالک اصل مال است، نه بهره آن. (فلکم رؤس اموالکم)
7- برای نجات محرومان، اصل مالکیّت مردم را نادیده نگیرید ومالکیّت خصوصی در اقتصاد اسلامی پذیرفته شده است. (فلکم رؤس اموالکم)
8 - سلطه پذیری و سلطه گری هر دو محکوم است، نه ظلم ببینید و نه ظلم روا دارید. (لاتَظلِمون ولا تُظلمون)
9- انتقام ممنوع است. به رباخوار توبه کننده نیز نباید ظلم شود. (فلکم رؤس اموالکم لا تَظلمون ولا تُظلمون)
10- به توبه کنندگان، نباید بخاطر خلاف کاری های پیشین ظلمی شود. سرزنش کسانی که قبلاً خلاف کار بوده اند ممنوع است. (فان تبتم... لاتَظلمون ولاتُظلمون)