انواع زخم پوستی ؛ از علل و علائم تا درمان

انواع زخم های پوستی و نحوه ی مراقبت از آن ها

زخم های پوستی که بهبود پیدا نمی کنند و یا بهبود آن ها بسیار کند است یا این که بهبود پیدا می کنند اما دوباره ظاهر می شوند، به زخم های مزمن معروف هستند . اکثر این زخم های پوستی مزمن بر اثر آسیب دیدگی، جراحت، سوختگی ، سرطان پوستی، عفونت یا بیماری هایی مثل دیابت ایجاد می شوند . زخم هایی که بهبود پیدا نمی کنند ، باید تحت مراقبت های خاص باشند.

زخم چیست؟

اگر درانسجام لایه های پوست ( اپیدرم، درم و زیر جلد) یا بافتهای زیر پوستی گسستگی ایجاد شود، زخم به وجود می آید که عمق و اندازه مختلف دارد. چنانچه در بخش بهداشت و سلامت پلاس وی میخوانید بعضی از علت های ایجاد این زخم ها شامل موارد زیر هستند:

علل ایجاد زخم های مزمن

•  آسیب دیدگی شدید ، یعنی فشار به حدی بالا باشد که در آن جریان خون محدود شود.

•  جراحت های پوستی
• جراحی به دلیل ایجاد برش هایی که در طول عمل جراحی ایجاد می شوند که ممکن است عفونت کرده و پوست را زخمی کند.
•  سوختگی های عمیق
•  وضعیت های پزشکی مثل دیابت یا بعضی از انواع بیماری های عروقی

انواع زخم از نظر انسجام لایه های پوست

1. زخم های بسته:

در این گونه زخم ها در لایه های پوست گسستگی مشاهده نمی شود. زخم های بسته مانند:

•  کوفتگی که گسستگی در پوست دیده نمی شود اما آسیب به بافت های زیرین از قبیل عروق خونی و ادم مشهود است.
•  کبودی که تغییر رنگ پوست است و به دلیل نشت خون از رگ های خونی به بافت های سطحی تر می باشد.
•  خونمردگی که به آن تجمع موضعی خون در بافتها، یک ارگان یا یک حفره از بدن است.

2. زخم های باز:

در این گونه زخم ها گسستگی در لایه های پوست یا لایه های مخاطی مشاهده می گردد مانند:

 خراشیدگی:

زخم سطحی است که به علت خراش یا کشیده شدن پوست ایجاد می شود.

 بریدگی:

زخمی با لبه منظم است که با وسیله ای تیز و برنده ایجاد می شود.

 پارگی:

زخم با لبه های نامنظم، دندانه دار پاره شده است که به بافت های اطراف آسیب می رساند.

 سوراخ شدگی:

زخمی با دهانه کوچک است که به صورت متمرکز در یک نقطه تا بافت های زیرین راه می یابد.

 زخم نافذ:

این زخم با عبور جسمی از لایه های پوست و مخاط به بافت ها و ارگان های داخلی تر ایجاد می گردد.

 زخم پرفوره :

وقتی یک شی یا جسم داخل زخم شده و از بافت یا ارگان های داخلی خارج می شود، به آن زخم پرفوره می گویند.

دسته بندی زخم از نظر رنگ بستر زخم 

زخم سیاه رنگ:

این زخم سیاه فاقد ترشح یا دارای اگزودا بسیارناچیزمی باشد. بافت نکروز، بافت مرده ای است که محل مناسبی جهت رشد انواع میکروارگانیسم ها می باشد ومانند سد فیزیکی از بسته شدن زخم جلوگیری می نماید.

زخم زرد رنگ:

بافت نکروز زردرنگ با عفونت تفاوت دارد و علت رنگ زرد آن تجمع سلولهای مرده، ترشحات واگزودا زخم و بافت فیبرین است . این بافت نیز مزاحم فرآیند التیام زخم می باشد.

زخم قرمز رنگ :

این نوع زخم بافت گرانوله قرمزرنگ وخونریزی دهنده دارد. این زخم با کوچکترین ضربه دچار آسیب و خونریزی می گردد زیرا مویرگهای نازک وشکننده دارد و میزان ترشحات آن بسیار زیاد می باشد.

زخم صورتی رنگ :

آخرین مرحله از بهبود این زخم زخم است که روی بافت گرانوله قرمز پوششی نازک و صورتی رنگی تشکیل می شود که حساس بوده و به آسانی دچار آسیب می شود.

زخم حاد

اگر یکپارچگی لایه های پوست در اثرعوامل خارجی مانند:ضربه یا تروما، جراحی، گرما، الکتریسیته، مواد شیمیایی، سائیدگی و...آسیب دیده یا ازبین رفته باشد، زخم حاد ایجاد می شود. این گونه زخم ها کمتر از شش هفته بهبود می یابد.

زخم مزمن یا غیر قابل التیام

زخم حاد است که روند بهبود آن به دلیل عواملی مانند عدم خون رسانی مناسب به بافت آسیب دیده، فشار موضعی، دیابت و ... کند است مانند زخم فشاری( زخم بستر)، زخم های عروقی پا و زخم پای دیابتی

زخم ها بر اساس درجه آلودگی به باکتریها

زخم تمیز:

که در آن نشانه ای از وجود میکروارگانیسم ها نیست.

زخم آلوده :

که خطر تهاجم میکروارگانیسم های پاتوژن و بیماری زا در آن بالاست . زخم آلوده بهبود پیدا می کند ولی زخم عفونی بهبود نمی یابد.

زخم کلونیزه:

که تعداد میکروارگانیسم های بیماریزا افزایش یافته اما مقاومت مناسب سیستم ایمنی بیماردرمقابل فعالیت باکتریها سبب می شود علایم کلاسیک عفونت وجود نداشته باشد.

زخم عفونی :

در زخم عفونی باکتری ها به زخم حمله کرده ودر زخم علایم بالینی مانند قرمزی، گرما، افزایش درد و اگزودای زخم مشاهده می گردد.

فرایند درمان زخم ها

فرآیند درمان از زخم پوستی نیاز به یک الگوی قابل پیش بینی دارد. اگر یک الی دو مرحله نادیده گرفته شود، احتمالا نمی توان زخم را بهبود بخشید.

مراحل درمان طبیعی زخم شامل موارد زیر است:

مرحله التهابی:

رگ های خونی در این قسمت تنگ می شوند. در نتیجه از رفت و آمد خون و پلاکت که عامل اصلی انعقاد خون هستند ، جلوگیری می کند و سپس لخته ایجاد می شود . زمانی که لخته خون کامل شد، رگ های خونی گشاد می شوند تا جریان خون حداکثری از زخم عبور کند. به همین دلیل است که زخم ها در وهله اول گرم به نظر می رسند و قرمز می شوند .

سلول های خونی سفید نیز در این قسمت جریان پیدا می کنند تا میکروب ها و دیگر عوامل خارجی را از بین ببرند . سلول های پوستی چند برابر می شود و در زخم رشد خواهد کرد .

مرحله فیبروبلاستیک :

کلاژن فیبر پروتئینی است که باعث قدرت پوست می شود و داخل زخم رشد می کند. رشد کلاژن باعث تقویت لبه های زخم می شود که باعث می شود در یکدیگر فرو بروند و بسته شوند . رگ های خونی کوچک مثل مویرگ ها در مرکز پوست جدید تشکیل می شوند.

مرحله بلوغ :

بدن به طور مداوم کلاژن زیادی تولید می کند و زخم ها را بهبود می بخشد. البته ممکن است این کار چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد. به همین دلیل است که بعد از چند وقت زخم ناپدید می شود اما باید تا چند وقت بعد هم از آن ها مراقبت کرد.

موانعی برای بهبود پیدا کردن زخم

عواملی که پروسه بهبود زخم را کند می کنند، شامل موارد زیر هستند:

سلول های مرده:

سلول های مرده و عوامل خارجی با درمان زخم تداخل دارند.

عفونت زخم باز:

که ممکن است باعث ایجاد عفونت باکتریایی شود. بدن با این عفونت برای درمان پیدا کردن زخم مبارزه می کند.

خونریزی:

خونریزی مداوم باعث باز ماندن و بهبود پیدا نکردن زخم می شود.

آسیب دیدگی فیزیکی:

مثلاً ممکن است فرد شب هنگام خواب به گونه ای رفتار کند که زخمش با جایی برخورد داشته باشد و فشار زیادی به آن وارد شود.

رژیم غذایی:

 استفاده از غذاهایی که مغذی نیستند و حاوی ویتامین ث، زینک و پروتئین نباشند. در نتیجه درمان و بهبود را به تعویق می اندازند.

وضعیت های پزشکی :

مشکلاتی مثل دیابت ، کم خونی و بعضی از بیماری های عروقی جریان خون به محل را محدود می کنند . هرگونه اختلال در سیستم ایمنی نیز شامل این موارد خواهد بود .

سن :

افراد سال خورده و سن بالا با تاخیر در بهبود زخم مواجه می شوند .

دارو:

دارو ها و درمان خاص استفاده شده برای مدیریت این وضعیت ها می تواند با پروسه بهبود بدن تداخل داشته باشد.

استعمال سیگار :

مصرف سیگار خطر و مشکلات مربوط به زخم ها را افزایش می دهد .

خشکی :

زخم هایی که زیاد در معرض هوا قرار بگیرند ، دیرتر بهبود پیدا می کنند که در تاخیر در بهبود و درمان دخیل هستند ، مثل سلول های پوستی و سلول های ایمنی که نیاز به رطوبت دارند.

گشاد شدن رگ ها :

محدودیت جریان خون و ورم می تواند عاملی برای گشاد شدن رگ ها باشد.

روش های تشخیصی

علت زخم های مزمن را حتماً باید تشخیص دهید تا ببینید چه عواملی بر روی آن تاثیر گذاشتند و آن ها را کنترل کنید. مثلاً اگر زخم به دلیل دیابت ایجاد شده باشد ، پزشک می تواند سطح قند خون را کنترل کند تا از ایجاد این زخم ها در آینده جلوگیری شود.

درمان های جراحی رگ ها نیز گاهی اوقات مورد نیاز خواهد بود.

روش های تشخیص زخم های مزمن شامل موارد زیر است:

•  معاینه فیزیکی شامل معاینه زخم و ارزیابی میزان خونرسانی و عصب ها.
•  بررسی سابقه پزشکی شامل اطلاعاتی در مورد وضعیت های پزشکی مربوط به جراحی های اخیر و داروهایی که فرد به صورت روتین استفاده می کند.
•  آزمایش خون و ادرار.
•  نمونه برداری از زخم.

گزینه های درمانی

درمانی که توسط پزشک پیشنهاد می شود، بستگی به سلامت بدن و محیط زخم دارد اما معمولاً شامل موارد زیر است :

• تمیز کردن محل زخم برای از بین بردن آلودگی ها و تازه کردن زخم که باید بسیار ملایم و معمولا از زیر دوش حمام انجام شود.
• واکسینه کردن آسیب دیدگی ها و جراحت ها.
• فراهم کردن شرایط جراحی در صورت لزوم که قبل از آن از بی حسی موضعی استفاده می شود .
• برداشتن سلول های مرده از طریق جراحی که نیازمند بی حسی موضعی است .
• بستن زخم های بزرگ با بخیه.

• باند پیچی کردن زخم. نوع باندپیچی بستگی به میزان حساسیت و شدت زخم دارد . در بیشتر زخم های مزمن، پزشک باندپیچی مرطوب را پیشنهاد می کند.
• از بین بردن درد با دارو درد می تواند عاملی برای فشردگی رگ های خونی شود که پروسه درمان و بهبود را به تعویق می اندازد.
• اگر زخم باعث ایجاد ناراحتی شد، حتماً به پزشک اطلاع رسانی کنید.
• پزشک در چنین شرایطی داروهای مسکن مثل پراکماتول یا مسکن های دیگر را برای شما تجویز می کند . درمان علائم عفونت مثل درد ، ترشح و تب از طریق آنتی بیوتیک ها و باندپیچی های آنتی میکروبیال است که حتماً باید تحت نظر پزشک باشد .
• استفاده از دارو های جدیدتر
• بعضی از داروها مثل داروهای ضد التهابی و استروئید ها با پروسه بهبود بدن تداخل دارند . پس حتماً داروهایی که استفاده می کنید ، حتی داروهای طبیعی را به پزشک اطلاع رسانی کنید . شاید با تغییر دوز و یا نوع دارو، پروسه بهبود زخم بهبود پیدا کند.
• درمان وضعیت هایی مثل کم خونی، می تواند زخم ها را بهبود ببخشد.
• تجویز آنتی بیوتیک های خاص برای زخم ها مفید خواهد بود.

• درمان رادیوتراپی جراحی نیز گاهی اوقات برای زخم های پوستی توصیه می شود ؛ البته در شرایطی که فرد به سرطان پوست مبتلا نباشد .
• بهبود خونرسانی از طریق جراحی رگ ، البته در صورتی که فرد دچار بیماری هایی مثل دیابت باشد.

راهکار هایی برای مراقبت از خود

• حتما باید به دستور پزشک عمل کنید و موارد زیر را رعایت نمایید .
• از داروهایی که با پروسه بهبود طبیعی بدن تداخل دارند ، استفاده نکنید . مثلا داروهای ضد التهابی مثل آسپرین هایی که بدون نسخه در دسترس قرار می گیرند و فعالیت سلول های سیستم ایمنی را مختل می کنند .
• باید لیستی از این داروهایی تهیه کنید تا در کوتاه مدت از استفاده از آن ها خودداری کنید .
• مطمئن شوید که یک غذای کامل و درست می خورید . بدن به یک غذای مناسب برای سوخت و ساز و پروسه بهبود زخم نیاز دارد .
• از غذاهایی استفاده کنید که غنی از ویتامین c هستند ، پیش از این به صورت کامل در بخش سلامت پلاس وی گفتیم که بدن برای بهبود به ویتامین ث نیاز دارد. میوه و سبزیجات تازه و مصرف آن ها به صورت روزانه بدن شما را سرشار از مواد مغذی، ویتامین آ، مس و زینک می کند که برای بهبود موثر است.

• زخم خود را باند پیچی کنید . اگر زخم های خود را گرم نگه دارید، زودتر بهبود پیدا می کند . پس هنگام عوض کردن باند زخم ها سریع عمل کنید .
• قرار گرفتن زخم در معرض هوای آزاد دمای آن را کاهش می دهد و تا چند ساعت فرآیند بهبود آن به تعویق می افتد.
• از کرم های ضد عفونی کننده ، شوینده ها و اسپری ها روی زخم های مزمن استفاده نکنید . این مواد برای سلول هایی که زخم را ترمیم می کنند ، مضر هستند .
• یک برنامه ورزشی منظم داشته باشید تا جریان خون افزایش پیدا کند و بهبود زخم ها بالا برود و در کل بدن سالم تری داشته باشید . ورزش های پیشنهادی و مناسب را از پزشک جویا شوید ..
• وضعیت های پزشکی مزمن مثل دیابت را مدیریت کنید.
• سیگار نکشید.

اگر علائمی از موارد زیر را دارید ، سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

•  خونریزی
•  درد زیاد
•  خارج شدن ترشح از زخم
•  تب