تمام آداب و رسوم مردم اصفهان در یلدا، نوروز، رمضان و عرسی

آشنایی با آداب و رسوم مردم اصفهان و مراسم مختلف آنها

همانطور که میدانید استان اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی ایران شناخته شده است و به خاطر آداب و رسول اصیل مردمانش در جهان نامی پرآوازه به خود اختصاص داده است. به اعتقاد برخی از افراد اصفهان را مهد هنر ایران می توان نامید چرا که جایگاه بسیار ویژه ای در عرصه هنر به یدک می کشد و این موضوع را با توجه به صنایع دستی موجود در آن می توان به راحتی درک کرد.

تنوع و خاص بودن آداب و رسوم مردمان اصفهان زبانزد است به همین منظور در این بخش سعی کرده ایم نگاه ویژه ای به این آداب و رسوم داشته باشیم سنت هایی همچون مراسم گلاب گیری، شب یلدا، عزاداری محرم و... که هر کدام در جای خود جذابیت ویژه ای دارند. پس با ما در بخش فرهنگ و هنر پلاس وی همراه باشید تا با برخی از آداب و رسوم استان اصفهان آشنا شوید.

آداب و رسوم عید نوروز در اصفهان

اصفهانی ها نیز مانند سایر شهر ها با سفره های هفت سین در مغازه ها و مراکز تجاری و همچنین خرید های نوروزی و خانه تکانی در اوایل اسفند ماه به پیشواز عید نوروز می روند. و با به تن کردن لباس های رنگارنگ و نو از آداب قدیمی خود رونمایی می کنند. تنقلات و شیرینی هایی همچون نبات ، گز و پولکی پای ثابت سفره های هفت سین رنگارنگ و هنرمندانه اصفهانی ها می باشد.

از دیگر اقداماتی که در این ایام انجام می دهند رفتن به سر مزار عزیزانشان که دستشان از دنیا کوتاه است می باشد. از جمله رسم های قدیمی کمرنگ شده که به قاشق زنی معروف است نیز گاهی در بین اصفهانی ها دیده میشود که کودکان و نوجوانان به در خانه همسایه ها رفته و با زدن قاشقی به یک ظرف فلزی طلب یک شیرینی یا از این قبیل هدایا میکنند و خانواده ها نیز با گذاشتن تنقلات و شیرینی به داخل ظرف آنها، شادی و نشاط را به آنها هدیه میکنند.

اکثر خانواده ها در اصفهان تا دهه 50 و 60 دور هم جمع شده و سه تا هفت بوته روشن می کردند و سپس از روی آن می پریدند، پیش از این آتش روشن کردن در بام خانه و سپیده دم انجام می شد اما به تدریج جای خود را به چهارشنبه سوری داد و به جای این که سپیده دم آتش افروزی کنند در اول شب چهارشنبه آخر سال این رسم را به جا می آورند.

آنها با پختن سبزی پلو با ماهی و یا باقلا با ماهی و همچنین کوکو سبزی با پلو و غذاهای لذیذ و مخصوص شب عید با ذوق و شوق دو چندان به استقبال نوروز می روند و جالب اینجاست که در روز سیزده بدر نیز جوجه کباب یا استانبولی پلو را برای این روز تدارک می بینند. از بازی های محلی و سنتی که در روز سیزده بدر اصفهانی ها با آنها خوش می گذرانند می توان به گرگم به هوا، بادبادک پرانی، هفت سنگ، گل یا پوچ، نون بیار کباب ببر و قایم باشک اشاره کرد.

ماه رمضان در استان اصفهان

ماه رمضان نیز مثل شهرهای دیگر در تمامی سطح کشور و البته کشورهای مختلف جهان با آداب و رسوم منحصر به فردی شروع می شود و اما در شهر اصفهان نیز رسم و رسوم خاصی برای ماه رمضان در نظر گرفته شده است. برای پیشواز ماه رمضان مردم این شهر در اواخر ماه شعبان اقدام به خانه تکانی و نظافت اماکن خصوصی و عمومی کرده و با خرید مایحتاج ماه رمضان، خود را آماده میهمانی خدا می کنند.

دقیقاً یک روز قبل از شروع ماه رمضان در اقصی نقاط اصفهان مراسم "کلوخ اندازان" اجرا می شود و خانواده های اصفهانی با جمع شدن به دور هم و با خوردن خوراکی های متنوع جشنی منحصر به فرد را برگزار می کنند.

سحر خوانی یکی از آداب و رسومی است که به مرور زمان کمرنگ شده است در زمان قدیم در اصفهان مردم روی بام های خانه خود به مناجات و سحر خوانی می پرداختند البته این کار را آن دسته افرادی انجام می دادند که صدای رسا و خوبی داشتند اما این رسم امروز جای خود را به رسانه های صوتی و تصویری داده است.

در بین دوستان و خانواده های سنتی اصفهانی رسم افطار دادن هنوز پابرجاست و البته جالب است بدانید که در این ماه در مساجد اصفهان نیز مراسم های افطاری مفصل و مختصری انجام می شود. اصفهانی ها همچنین در ماه رمضان اقدام به کمک رسانی برای نیازمندان می کنند و بین آنها خوار و بار و گوشت جهت حمایت پخش می کنند که بیشتر از همه نذر گوشت در میان نذورات اصفهانی ها معروف است و این سنت زیبای اسلامی از دیرباز برای ایشان به یادگار مانده است چرا که معتقدند در چنین ماهی نباید هیچ دلی از رنج گرسنگی غصه بخورد.

در ماه رمضان پختن غذاهای خاص اصفهان همچون شله بریان زیره، ماش و قمری، کله جوش، حلیم بادمجان، شله زرد، آش شله قلمکار، گوشت و لوبیا و خورش ماست رونق پیدا می کند. همین غذا ها علاوه بر اینکه توسط خانواده ها طبخ می شود، فروشندگانی نیز دارد که در این ایام به فروش می رسند.

پوشش محلی و لباس های مردم اصفهان

با وجود اینکه در بسیاری از شهرهای ایران پوشش های سنتی و محلی به تدریج کمرنگ شده اند اما هنوز هم که هنوز است این اتفاق در اصفهان رنگ و بوی خود را از دست نداده است و این نشان از فرهنگ اصیل این شهر دارد در ادامه این مطلب گریزی کوتاه به پوشش محلی زنان و مردان اصفهانی خواهیم انداخت.

تقریباً 300 سال پیش جنس و رنگ لباس های اصیل مردم اصفهان نخی سفید یا شیری و به صورت دستباف بوده است.

لباس اصیل زن های اصفهانی در زمان های گذشته شامل یک پیراهن شیری رنگ گلدوزی شده ، چارقد شیری رنگ گلدوزی شده که با استفاده از یک سنجاق دور سر پیچیده می شد و همچنین شلوار نخی به رنگ سفید و مشکی و دامن مخمل قرمز کوتاه می باشد و همچنین لباس اصیل مردان اصفهان شامل یک پیراهن سفید با یقه ساده و دکمه دوبل با آستین های گشاد، یک کلاه نمدی، یک شلوار مشکی گشاد و یک جلیقه کوتاه مشکی می باشد.

در پانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان که مصادف با تولد دومین امام شیعیان می باشد در اقصی نقاط اصفهان بسیاری از نانوایی ها نان رایگان در اختیار مردم می گذارند و البته برای هزینه همین نان های رایگان هم گاهی مردم پیشقدم می شوند و هزینه آن را می پردازند و جالب اینکه اخیراً واحد های سیاری به شکل موتوری و ماشینی در این روز بین افراد نیازمند و مراکز بهزیستی و زندان ها و بیمارستان ها نان توزیع می کنند.

شب های قدر در اصفهان

شور و حال خاصی در شب های قدر اصفهان برپا می شود به جرأت می توان گفت که بیشتر خانواده های اصفهانی برای سپری کردن شب های قدر در تمام مساجد و امامزاده های اصفهان حضور به عمل می رسانند. در این ایام سراسر استان سیاه پوش شده و مردم آن همچون سایر مردم دنیا تا سحر به دعا و نیایش می پردازند در تمام مساجد و حسینیه های استان در سوگ مولای متقیان به عزاداری و نوحه سرایی پرداخته و همچنین در شب 21 رمضان آیین نخل گردانی برگزار می کنند.

عید فطر در اصفهان

روز عید فطر مردم اصفهان همگی در نماز عید فطر شرکت می کنند، چنانچه در پلاس وی می خوانید جالب است بدانید که پیش از این عید فطر در اصفهان در میدان نقش جهان برگزار می شده و همچنین در کنار آن مساجد دیگر هم این آیین را به جا می آوردند و به همین خاطر نماز عید فطر اصفهان بزرگترین آیین محسوب می شود. اما پس از سال 98 نماز عید فطر در مصلای اصفهان برگزار می شود.

مراسمات ماه محرم در اصفهان

شب اول ماه محرم عزاداری ها در اصفهان برای اثبات ارادت قلبی مسلمانان به اهل بیت امام حسین علیه السلام آغاز می شود. قبل از اینکه محرم شروع شود مردم اصفهان اقدام به سیاه پوش کردن حسینیه ها و تکیه ها می کنند. این را بدانید که هر محله که در اصفهان وجود دارد همگی یک دسته عزاداری مختص به خود را دارند که معمولاً نام همان محله روی دسته عزاداری نیز گذاشته می شود.

از جمله دسته های معروف اصفهان می توان به لومبان، دسته های چهارسو، طوقچی و کوش که هر کدام اسم محله معروف و قدیمی هستند اشاره کرد. این دسته جات در این ایام به محله های یکدیگر رفته و در آنجا به صورت مشترک مراسم را به اتمام می رساند و همچنین اکثر عزاداران به یاد امام حسین علیه السلام روی سر و صورت خود را گل مالی می کنند.

آیین و رسوم شب یلدا در اصفهان

نکته جالبی که در مورد شب یلدای اصفهان وجود دارد این است که به دو بخش چله زری و عمو چله تقسیم شده است و دلیل این نامگذاری صرفاً به این خاطر بوده است که همه اشیا و موجودات را طبق جنس مذکر به مونث تقسیم می کردند.

اصفهانی ها با برگزاری دو شب به عنوان شب چله رسم و رسومات جالب به صورت خانوادگی و با پهن کردن سفره شب چله پیاده می کنند. مهمترین میوه این سفره هندوانه میباشد. از آیین های دیگری که در اصفهان رایج است پهن کردن رختخواب ها در هوای آزاد علی الخصوص در معرض خورشید با هدف خوشامدگویی به چله زری و عمو چله می باشد.

از غذاهای محلی که مختص شب چله می باشد می توان از کوفته گندی و پلو ماهی و ... نام برد.

مراسم آتش افروزی در اصفهان

در شبهای 17، 18 و نوزدهم دی ماه در نطنز و آبادی های آن مرسوم است که کودکان به شکل دسته های مختلف به دور هم جمع شده و روی تپه های بلند هیزم جمع کرده و آتش روشن می کنند. آن ها بر این باورند که چنانچه درختان روشنایی به خود بگیرند آن سال پربارتر خواهند بود و آفتی نخواهند داشت و البته برخی دیگر به امید اینکه درختان پرباری داشته باشند به قبرستان ها رفته و از شاخ و برگ درختان آنجا سنگ های بزرگ و کوچکی آویزان می کنند.

در مراسم آتش افروزی پس از اینکه آتش ها خاموش شدند دوباره تاریکی به ده برگشته و به یک نفر توبره بزرگی داده و به شکل گروهی به خانه ها میروند و بعضی اوقات هم این گروه ها با همدیگر برخورد کرده و درگیری حاصل می شود تا یکی از دسته ها پیروز شوند.

رسم و رسوم ازدواج بین مردم اصفهان

در این شهر ابتدا ازدواج با یک خواستگاری شروع شده و در صورت موافقت دختر خانم خانواده والدین این تصمیم خود را به خانواده داماد خبر می دهد و خانواده داماد نیز در یک شب خوش یمن و مبارکی یک خوانچه شامل یک جلد کلام الله قرآن، آیینه، شیرینی، سبزی، هل، شربت، دارچین، میخک، نمک، تخم مرغ، کندر، اسفند، ابریشم هفت رنگ و شانه به خانه عروس می فرستند.

زمانی که این خوانچه به خانه عروس فرستاده می شود قبل از وارد کردن آن به خانه قصیده ای در مدح ائمه اطهار خوانده می شود و سپس دیگران صلوات ذکر می کنند و بعد مراسم عقد با حضور بستگان هر دو خانواده برگزار شده و در این مراسم یک زن ابریشم هفت رنگ را روی سر عروس و داماد کشیده و با سوزن به هم می دوزد تا پیوند آنها ماندگار و ابدی شود.

صبح روز بعد مردم به صرف شام و شیرینی توسط دو مرد و دو زن از بستگان عروس و داماد دعوت می شوند که این رسم طلبون نام دارد. مراسم زفاف و بردن عروس هم نیز می تواند چهار روز بعد از عقد اتفاق بیفتد و هم می تواند چند ماه یا حتی 2 سال به طول انجامد و یک هفته پیش از مراسم رسم و رسومی همچون رخت برون و آرایش عروس و همچنین حنابندان و حمام بردن او انجام می شود و البته ناگفته نماند که تمامی این مراحل در مورد داماد هم صدق می کند و فردای این مراسم همه به خانه عروس رفته و ساعاتی را در کنار آنها خوش می گذرانند و بعد با دمبک و غزل خوانی عروس را از زیر قرآن رد کرده و یک زن آیینه ای بزرگ رو به روی صورت عروس گرفته و عروس از پدر و مادر خود خداحافظی می کند و مردها با غزل خوانی و زنها با شاباش گفتن به سمت خانه عروس و داماد راهی می شوند و عروس را خانه بخت بدرقه میکنند.

پس از رسیدن عروس به خانه داماد، پا اندازی توسط داماد پهن می شود و سپس داماد چند سیب یا انار به طرف عروس پرت می کند و جلوی در او را به آغوش گرفته و به سر حجله می برد. عمو و دایی عروس وارد حجله شده و سوره الرحمن را می خوانند و سر عروس و داماد را بهم می زنند تا خجالتشان از بین برود و در نهایت جمعیت متفرق میشوند و عروس و داماد باید داخل یک لگن پاهای همدیگر را بشویند و داماد آب آن را در چهار گوشه خانه بریزد. فردای آن روز ناهاری از طرف والدین عروس به آنها فرستاده می شود و اقوام نیز هدایایی به اسم در حجلگی به آنها می برند.