جاذبه گردشگری “غار سهولان” مهاباد

 

سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.

این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد.

 

تاریخ کشف غار معلوم نیست.چون بغل روستا ها و مناطق مسکونی بوده و مردم همواره از ان بعنوان پناهگاه و محلی برای شکار استفاده کرده اند.ولی بطور رسمی ژاک دمورگان همراه اهالی روستای سهولان دست به ساختن کلک(قایق چوبی کوچک)زدند و از مسیر ابی دیدن کردن و یک کروکی از غار کشیدند که 60درصد با واقعیت کنونی همخوانی دارد، این هنگام مقارن با فوت سیف الدین خان مکری حاکم بوکان نیز بود.

 

 

 

 

هرچندازنظرآغازپیدایش به دوره دوم زمین شناسی (کرتاسه) برمی گردد اما درهیچ یک ازکتب معتبرفارسی.کردی.ترکی وعربی نامی ازآن برده نشده است.تنها"ژاک دمورگان"جهانگردفرانسوی بین سالهای1896-1892میلادی کهدرایران مشغول نوشتن کتاب جغرافیای غرب ایران بوده غاررادیده وباکمک ساکنین روستا بوسیله کلک ازراه آبی وارد غارگشته وازراه خشکی بالایی خارج گشته است.

 

کروکی دمرگان 60%باواقعیت کنونی همخوانی دارد.درسال 1350ه.ش یک هیئت غارنوردازدانشگاه آکسفورد باتجهیزات کامل ازغاردیدن کرده ودرباره ی آن نوشتند که غارسهولان یکی ازعجیب ترین غارهای آبی جهان به شمار می رود. سرانجام درسال1370ه.ش هیاتی برای شناسایی از غار دیدن کرده واقداماتی اولیه رابرای بازگشایی مسیرانجام دادنکهدرسال1376 انرا تکمیل نموده ودرنهایت شهرداری مهاباد انرا برای استفاده عموم آماده نموداماهنوز برای کشف مسیرهای دیگرغار باید کارکرد.هم اکنون این غارتوسط شرکت تعاونی گردشگری وتفریحی غارسهولان وشهرداری مهاباد اداره می شود.این غار آبی با جلوه های طبیعی و با قندیل های منحصر به فرد ویژه ای که دارد در دامنه رشته کوه هایی بنام کوتر قرار دارد که بلندترین نقطه آن از سطح دریاهای آزاد دارای 2200 متر ارتفاع است.

 

این غار دو دهانه دارد که ارتفاع دهانه اصلی آن در حدود 1765 متر و به نام "کونه کوتر" (لانه کبوتر) به دریچه ای به عمق 30 متر راه دارد. دهانه دوم که در فاصله نه چندان دور از دهانه اصلی واقع شده در حدود 1795 متر ارتفاع داشته و به نام "کونه مالان" بصورت یک چاه طبیعی تا ساحل این دریاچه 50 متر ارتفاع دارد. محوطه ورودی مدخل این غار از سطح جاده بصورت قطعه زمینی هموار و نعلی شکل پوشیده از چمن است که چندین درختچه نیز در دل صخره های غار از آن بیرون زده است. با گذر از محوطه بیرونی به دهانه غار می رسیم که ارتفاع آن از کف محوطه حدود 30 متر می رسد. محوطه غار به وسیله دالانی که آن نیز یکی از شگفتی های طبیعت است به دریاچه باز می شود که دراین دالان نقش هایی از دوران ماقبل تاریخ را می توان مشاهده کرد. این دالان با ارتفاعی حدود 50 متر بالاتر از اولین دریاچه غار قرار گرفته که با پله های سیمانی طی مسیر ممکن می شود. دریاچه اول حدود 200 متر مربع وسعت دارد که در واقع اسکله غار هم محسوب می شود.

 

این دریاچه نیز توسط دالان هایی به عرض یک تا دو متر به دریاچه های دیگری منتهی شود که دیواره و سقف تالارهای آن مجموعه ای از شگفتی ها و عوارض زیبای طبیعی است. این پرندگان حیواناتی خجول و حساسی هستند که بدون توجه به حضور انسانها مشغول زندگی خود هستند. در اطراف دریاچه دوم علاوه بر یک خشکی ، شبه جزیره ای است که می توان به راحتی از قایق برروی آن پیاده شد. این دریاچه دارای گلوگاه ها و ایوان های بلندی است که انتهای یکی از گلوگاهها به تونلی می رسد که تاکنون کشف نشده است. مطالعات غارشناسان نشان می دهد که این غار بر اثر فعالیت های زمین شناسی اواخر دوره "کرتاسه" برمی گردد که قدمت آن به 70 میلیون سال قبل باز می گردد. این غار یکصد سال پیش برای اولین بار توسط "ژاک دمرگان" فرانسوی مورد کاوش و بررسی قرار گرفت.

 

پس از آن در سال های جنگ جهانی دوم نیز این غار توسط یک هیات انگلیسی مجددا مورد مطالعه قرار گرفت ولی از یادداشت ها و گزارش های این گروه تا بحال مطلبی دردست نبود تا اینکه در مهرماه 1373 توسط غارشناسان ایرانی بخش های مهمی از این غار شناسایی شد.در خرداد ماه سال 76 نیز یک کمیته از اعضای غارشناسی آذربایجان غربی این غار را مورد بازدید و مطالعه قرار دادند.

 

 

کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند به استناد لایه های سفالی که از منطقه دالان اصلی و تالار بزرگ و دهلیز ورودی کونه مالان بدست آمده است این غار از هزاره های دوم و اول قبل از میلاد تا دوره پارتی و اسلامی و حتی زمان هایی از قرون وسطی مورد سکونت انسانها قرار گرفته است. بگفته تعدادی از ریش سفیدان روستاهای این منطقه در طول جنگ های زیادی که در کردستان به وقوع پیوسته و نیز در زمان حمله روس ها به این منطقه ساکنین روستاهای اطراف در این غار پناه می گرفتند.

 

 

به گفته کارشناسان این غار ازقدیم الایام مورداستفاده مردم قرار گرفته ودراین رابطه سفال هایی مربوط به دوره ی اشکانی وجام مسی ایلخانی کشف شده است.مردم روستای مجاور- که غار بانام روستایشان "سهولان" شناخته شده است- به یاددارند که درقسمت خشک غار گورهایی وجودداشته که به زمان حمله روس ها به منطقه وپناه گرفتن مردم به ان جا برمی گردد.

غار «سهولان» (کردی :Sehollan) در روستای «سهولان» 42 کیلومتری شمال شرق مهاباد در استان آذربایجان غربی واقع شده است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن به 50 متر می رسد و عمق آب در برخی جاها به 30 متر می رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین 10 الی 15 درجه است.

 

سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد.

این منطقه که با مساحت بالغ بر 2 هکتار در سال1379 طی مصوبه شماره 169 مورخ 11/3/79 شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.

 

غار سهولان پس از غار علیصدر همدان دومین غار آبی بزرگ ایران زمین است که تا کنون شناخته شده است.

غار سهولان یکی از معروف ترین جاذبه های طبیعی گردشگری استان آذربایجان غربی و بعد از غار علیصدر همدان و غار قوری قلعه پاوه سومین غار خشکی – آبی زیبا و جذاب ایران است.

 

 

غارازدوبخش آبی باسه حوضچه به هم چسپیده وبخش خشکی مجاورآن درست شده است غار آهکی است بنابراین دارای قندیلهای زیبا وفراوانی است که برهرکدام از آن ها نامی نهاده اند مثل:هشت پا-لاک پشت- ستاره دریایی-خوشه انگور و... . عمیق ترین قسمت آبی غار52متر ومیانگین عمق آن20متر می باشد غارفعال بوده ودلیل فعالیت آن رشد قندیل هااست.ارتفاع بخش خشکی غار به250متر میرسدکه مزین به قندیل های بسیا زیباست که بابرق رسانی انجام شده برای بازدیدکنندگان ملموس است .

 

موجوداتی زنده درداخل غار وجوددارند که عمده آنها کبوتروخفاش استوهمچنین نوعی سخت پوست شبه آرتیمیا درداخل آب یافت شده که مستلزم شناسایی بیشتراست.درمحل اتصال قسمت آبی با خشکی درعمق غار یا شیب تندوجودداردکه درانتهای ان تونلی کنده شده وجودداردکهبه عقیده ی کارشناسان مربوطه راهی مخفی برای رسیدن به قلعه ی بالای کوه بوده که براثر مرورزمان مسدود گشته است.

غار سهولان دارای دو دهانه است که به سمت جنوب باز شده اند و چند درخت تنومند جنگلی که از میان صخره ها سربرآورده اند سایه خود را بر دهانه اصلی غار انداخته اند که علاوه بر تأمین سایه برای گردشگران به طبیعت خشن و سرد محیط طراوتی دو چندان بخشیده اند.

 

حرکت در قسمت آبی دریاچه با قایق های پارویی امکانپذیر است ولی بخش خشکی را با پای پیاده نیز می توان مشاهده کرد. اسکله ای که گردشگران را به داخل تونل ها، دالان ها و دریاچه های غار می برد 45 متر پایین تر از دهانه اصلی قرار دارد که با 106 پله بتونی پیچ درپیچ به کف دریاچه درون غار می رسد.

 

در بدو ورود به درون غار بوی رطوبت همراه با بوی خفیف گوگرد به مشام می رسد. در سفر آبی درون غار هر یک از گردشگران پس از دریافت یک جلیقه نجات در قایق ها قرار می گیرند و حرکت آغاز می شود. نخستین دریاچه پیش روی گردشگران حدود 200 متر وسعت دارد که دارای آبی زلال و صاف است.

 

دالان بالای سر این دریاچه افزون بر 50 متر ارتفاع دارد و در انتهای آن دو دالان باریک به عرض دو متر دیده می شود که به دریاچه ها و دالان های بعدی باز می شوند.

گردشگران در این سفر پر از رمز و راز با گذشت از دالان های تنگ و باریک سه حوضچه آبی بزرگ و کوچک را پشت سر می گذارند تا به چهارمین و بزرگترین دریاچه برسند. این دریاچه حدود 500 مترمربع وسعت دارد و در 250 متری اسکله قرار گرفته و آخرین نقطه ای است که بازدیدکنندگان بوسیله قایق طی می کنند. متوسط عمق آب این دریاچه 25 متر است و دالانی با ارتفاعی بیش از 30 متر روی آن قرار گرفته که از چند تکه صخره عظیم یکپارچه تشکیل شده است.

 

به گفته قایقرانان از دریاچه چهارم به بعد حدود 200 متر دیگر نیز توسط غارنوردان کشف شده ولی بدلیل باریک بودن تونل ها و نداشتن روشنایی ورود گردشگران به آن منطقه ممنوع اعلام شده است. در پایان سفر آبی، گردشگران از میان تونل ها و دالان های تنگ و باریک راه خود را به دهانه فرعی (دهانه خروجی) غار ادامه می دهند. دهانه فرعی که به «لونه مالان» مشهور است با ارتفاعی حدود 50 متر از سطح آبی غار با 170 پله سنگی پیچ درپیچ به همان محوطه باز می شود که دهانه اصلی نیز در آن قرار دارد.

 

مساحت کل این غار حدود دو هکتار تخمین زده می شود که تاکنون 300 متر از مسیر آبی و 250 متر از مسیر خشکی آن کشف و ساماندهی شده است.

طرح حفاظت از غار سهولان مهاباد تدوین شده است

 

با توجه به اهمیت گردشگری این غار، طرح جامعه حفاظت برای حفظ ساختار طبیعی و جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در محیط داخل و اطراف غار طی سالهای اخیر با همکاری دستگاه های ذیربط تدوین شده است.

در قالب طرح جامع حفاظت از غار سهولان مهاباد نحوه بهره برداری از غار نیز مشخص شده تا از این ظرفیت منحصربفرد طبیعی در استان برای توسعه صنعت گردشگری نیز استفاده شود و از هر گونه دخل و تصرف که به فضای غار لطمه وارد کند، جلوگیری می شود.

 

این غار با داشتن حوضچه آبی بزرگ با مناظر فوق العاده دیدنی و دالانهای مملو از آب، بافت آهکی، قندیل های فعال غار و قرار گرفتن در منطقه ای خوش آب وهوا و قدمت تاریخی هر ساله پذیرای جمعیت کثیری از گردشگران است.

تنها موجودات زنده این غار کبوتر چاهی و خفاش می باشند که قسمت هایی از غار را به عنوان آشیانه انتخاب کرده اند. به دلیل تاریک بودن و نبود نور هیچ نوع جلبکی در آب دریاچه این غار رشد نکرده و به غیر از جانداران میکروسکوپی هیچ موجوی دیگری زیست نمی کند.

درجه حرارت در فصل تابستان و زمستان بین 10 تا 13 درجه سانتیگراد در نوسان است و رطوبت حاکم بر غار نیز بین 70 تا 80 درصد متغیر است که در اثر رطوبت بالا روی سنگ ها و صخره ها با خزه های سبز و قهوه ای پوشیده شده و گاهی قطرات آب از بالای ایوان ها به روی سطح آب می چکد.

آدرس:ایران . آذربایجان غربی . مهاباد . روستای سهولان .

برای سفر به این غار آبی اعجاب انگیز، باید به شهر مهاباد در آذربایجان غربی سفر کنیم. غار سهولان در 43 کیلومتری شرق مهاباد در مسیر جاده مهاباد به بوکان قرار گرفته است ( از شهر بوکان تا غار 35 کیلومتر فاصله است) ، بعد از عبور از تپه ماهورها به روستای "عیسی کند" می رسیم. بعد از آن مسیر روستای سهولان را پیش می گیریم .

 

 

طبیعت این غار چهار فصل است و در تمام طول سال می توان از آن بازدید کرد. البته هوای مهاباد در زمستان سرد و برفی است و باید با تجهیزات زمستانی سفر کرد.