روتاویروس عفونتی بسیار مسری است که بیشتر در کودکان کوچک‌تر از ۵ سال شایع است. بزرگسالان نیز ممکن است به آن دچار شوند؛ اما این عفونت در بزرگسالان معمولاً شدت کمتری دارد.
روتاویروس با دارو درمان نمی‌شود و معمولاً با گذشت زمان به‌خودی‌خود برطرف می‌شو؛ اگرچه کم‌آبی ناشی از این عفونت نگرانی جدی محسوب می‌شود. آگاهی از این موضوع که چه زمان باید به‌دنبال دریافت کمک پزشکی بود، برای پیشگیری از عوارض تهدیدکننده‌ی عفونت روتاویروس حیاتی است.
علائم روتاویروس چیست؟
علائم روتاویروس در کودکان بارزتر است. علائم این عفونت ممکن است دو روز پس از قرار‌گرفتن درمعرض ویروس آغاز شود.
علائم روتاویروس در کودکان
به‌نوشته‌ی وب‌سایت Healthline، شایع‌ترین علامت روتاویروس اسهال شدید است. کودکان نیز ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- استفراغ
- خستگی شدید
- تب
- تحریک‌پذیری
- کم‌آبی بدن
- درد شکم
کم‌آبی بدن بزرگ‌ترین نگرانی در کودکان است. کودکان دربرابر از‌دست‌دادن مایعات و الکترولیت‌ها ازطریق استفراغ و اسهال آسیب‌پذیرتر هستند؛ زیرا وزن بدن آن‌ها کمتر است. باید به‌دقت کودک خود را برای علائم کم‌آبی بدن نظیر این علائم زیر‌نظر بگیرید:
- خشکی دهان
- سردی پوست
- فقدان اشک در هنگام گریه کردن
- کاهش دفعات ادرار (پوشک خیس کمتر در نوزادان)
- گودرفتگی چشم‌ها
علائم روتاویروس در بزرگسالان
بزرگسالان نیز ممکن است برخی از این علائم روتاویروس را تجربه کنند:
- استفراغ
- خستگی شدید
- تب
- تحریک‌پذیری
- کم‌آبی بدن
- درد شکم
گفتنی است بسیاری از بزرگسالان سالم این علائم را با شدت کمتری تجربه می‌کنند. برخی از بزرگسالان نیز مبتلا به عفونت روتاویروس ممکن است اصلا علائمی را نشان ندهند.
راه انتقال روتاویروس چیست؟
ویروسی که موجب عفونت روتاویروس می‌شود، در مدفوع وجود دارد و عمدتاً ازطریق تماس دست آلوده به دهان منتقل می‌شود. اگر فرد یا شیء آلوده به ویروس را لمس کنید و سپس به دهان خود دست بزنید، ممکن است دچار عفونت شوید. آلوده‌بودن دست عمدتاً ناشی از شست‌وشوی نامناسب پس از استفاده از توالت یا عوض کردن پوشک است.
نوزادان و کودکان کوچک‌تر از سه سال بیشتر درمعرض خطر ابتلا به عفونت روتاویروس قرار دارند. حضور در مهدکودک نیز خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. در زمستان و بهار باید اقدامات احتیاطی بیشتری را در نظر بگیرید؛ زیرا در این موقع از سال شیوع عفونت‌ها افزایش پیدا می‌کند.
درحالی‌که انتقال مدفوعی دهانی شایع‌ترین شکل انتشار ویروس است، این امکان وجود دارد که درنتیجه‌ی هر نوع تماسی با مایعات بدن فرد آلوده، مثلاً ازطریق ذرات عطسه و لمس دستگیره‌های در یا اسباب‌بازی‌های آلوده به این عفونت مبتلا شوید. افراد آلوده می‌توانند بدون داشتن علائم، روتاویروس را منتقل کنند.
روتاویروس می‌تواند چندین روز و احتمالاً هفته‌ها روی سطوح باقی بماند؛ به‌همین‌دلیل، مهم است که خصوصاً اگر یکی از اعضای خانواده به عفونت روتاویروس مبتلا است، سطوحی که مرتباً لمس می‌شود، به‌طور‌مکرر ضدعفونی کنید.
درمان روتاویروس
درمان یا داروی خاصی برای عفونت روتاویروس وجود ندارد. در‌زمینه درمان، هدف این است که استراحت کنید و به بدن خود آب‌رسانی کنند تا روتاویروس از بدن شما خارج شود.
درمان‌های خانگی عفونت روتاویروس
- مایعات بیشتری بنوشید.
- سوپ‌های تهیه‌شده با آب‌گوشت بخورید.
- پدیالیت (از انواع او‌آر‌اس) یا مایعات دارای الکترولیت دیگر را مصرف کنید (محلول‌های الکترولیت خانگی توصیه نمی‌شوند؛ زیرا ترکیب آن‌ها ممکن است مناسب نباشد)
- از مصرف غذاهای حاوی قند یا چربی یا آب میوه‌های شیرین پرهیز کنید؛ زیرا این موارد می‌توانند اسهال را بدتر کنند.
در این رابطه، رژیم غذایی برات (BRAT) که شامل شامل موز، برنج، سس سیب و نان تست می‌شود، دیگر توصیه نمی‌شود. کارشناسان توصیه می‌کنند که درصورت امکان رژیم غذایی متعادلی داشته باشید تا مطمئن شوید که در طول بیماری مواد‌مغذی کافی را دریافت می‌کنید.
واکسن روتاویروس
واکسن روتاویروس اولین‌بار در سال ۲۰۰۶ وارد بازار شد. قبل از آن زمان، کودکان معمولاً حداقل یک بار به عفونت روتاویروس مبتلا می‌شدند. واکسن روتاویروس در پیشگیری از بیماری شدید روتاویروس بیش از ۹۰ درصد مؤثر است.
از زمان معرفی واکسن، میزان بستری‌شدن و مرگومیر ناشی از روتاویروس کاهش بسیاری پیدا کرده است. واکسن روتاویروس به دو شکل وجود دارد (هر دو واکسن خوراکی هستند):
- روتاریکس (Rotarix): دو نوبت (۲ و ۴ ماهگی)
- روتاتِک (RotaTeq): سه نوبت (۲، ۴ و ۶ ماهگی)
واکسنی برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان وجود ندارد؛ به‌همین‌دلیل، متخصصان سلامت توصیه می‌کنند که کودک خود را در سنین نوزادی دربرابر روتاویروس واکسینه کنید.
اگرچه واکسن روتاویروس تقریباً از همه موارد شدید عفونت جلوگیری می‌کند، هیچ واکسنی کاملاً مؤثر نیست. با پزشک بیماری‌های کودکان می‌توانید درباره‌ی خطرها و مزیت‌های این نوع واکسن و اینکه آیا بهترین روش پیشگیری برای کودک شما است، صحبت کنید.
نوزادانی که دچار نقص ایمنی مختلط شدید یا درهم‌روی روده (انواژیناسیون) هستند یا نوزادانی که درحال‌حاضر به‌شدت بیمار هستند، نباید واکسن را دریافت کنند.
درحال‌حاضر، واکسن روتاویروس در ایران جزو واکسیناسیون روتین نیست و برخی از متخصصان از خانواده‌هایی که توانایی دارند، خواسته‌اند به‌صورت آزاد کودکان خود را واکسینه کنند.
عوارض جانبی نادر واکسن روتاویروس
- اسهال
- تب
- بی‌قراری
- تحریک‌پذیری
- انواژیناسیون یا انسداد روده که موجب درد شدید شکم و استفراغ و مدفوع خونی می‌شود (این مورد بسیار نادر است)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر کودک شما علائم زیر را دارد، او را نزد پزشک ببرید:
- استفراغ مداوم
- اسهال مکرر به‌مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر
- ناتوانی در بلع مایعات
- تب ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بیشتر
- کاهش ادرار (یا پوشک خیس کمتر در نوزادان)
فوریت پزشکی: اگر کودک شما نمی‌تواند بیدار بماند یا بی‌حال است و واکنشی نشان نمی‌دهد، با اورژانس تماس بگیرید.
بستری‌شدن در بیمارستان فقط برای عفونت‌هایی نیاز است که موجب کم‌آبی شدید بدن شده‌اند. این امر به‌ویژه در کودکان مهم است. پزشک مایعات داخل وریدی را برای کمک به جلوگیری از عوارض تهدیدکننده زندگی تجویز خواهد کرد.
مدت‌زمان ماندگاری روتاویروس در بدن
در طول دوره عفونت، کودک ممکن است ابتدا تب و استفراغ کند. اسهال آبکی می‌تواند بین ۳ تا ۸ روز پس از آن رخ دهد. پس از رفع علائم، خود عفونت می‌تواند تا ۱۰ روز در مدفوع وجود داشته باشد.
اگر علائم در مدت چند روز بهبود پیدا نکرد یا بدتر شد، ممکن است نیاز باشد به پزشک مراجعه کنید. روتاویروس در آزمایشگاه پزشکی ازطریق تست پی‌سی‌آر مدفوع تشخیص داده می‌شود.
جمع‌بندی
کم‌آبی شدید بدن یکی از عوارض جدی روتاویروس است. این امر نیز شایع‌ترین علت مرگومیر ناشی از روتاویروس در سراسر جهان است. آسیب‌پذیری کودکان بیشتر از گروه‌های سنی دیگر است. اگر کودک شما علائم روتاویروس را نشان داد، با پزشک اطفال تماس بگیرید تا از عوارض عفونت پیشگیری شود.
واکسیناسیون بهترین راه برای پیشگیری از روتاویروس به‌خصوص در کودکان خردسال است. همچنین، می‌توانید با شستن مکرر دست‌ها خصوصاً قبل از خوردن غذا از انتشار آن پیشگیری کنید. کودکان ممکن است بیش از یک بار به عفونت روتاویروس مبتلا شوند؛ اما واکسن از شدت بیماری می‌کاهد.
