روشی که جایگزین طلاق میشود
زندگی مشترک مشکلاتی دارد که اگر راه کنار آمدن با آنها را نیاموزیم چاره ای جز طلاق و جدایی باقی نمی ماند . طلاق گرچه خلاصی از یک زندگی پر دغدغه است اما هزاران دغدغه و مشکل جدید را پیش روی زوجین قرار میدهد . در عصر جدید طلاق با دوندگی و مشکلات زیادی همراه است که همین امر موجب میشود تا عده ای راهی آسان تر و بی دردسرتر از طلاق پیش بگیرند . وقتی زندگی به بن بست میرسد زوجین یا طلاق می گیرند یا مثل بسیاری از زوج ها، بی جاری شدن صیغه طلاق، خانه و خانواده را رها می کنند و می روند. هم زنان این چنین وجود دارند و هم مردان ِ از این جنس که البته در فرهنگی که همواره بر ماندن و تاب آوردن زنان تاکید می کند، ترک منزل از سوی زن را کمتر می پذیرد.
با این حال خانواده را رها کردن و رفتن از سوی مردان نیز کاری قبیح است که مجازات های قانونی نیز در پی دارد، زیرا آنها با پشت کردن به خانواده ای که نسبت به آنها مسئولیت دارند، زمینه به عسر و حرج (سختی) افتادن آنها را مهیا کرده اند.
هفته گذشته نزدیک به هشت نفر را دیده ام که توی ماشین خوابیده اند. پدیده ای که هر روز پررنگ تر می شود. مردانی که یا از خانه رانده شده اند یا برای اینکه آسیب روانی به فرزندانشان نرسد مجبور به ترک خانه شده اند. چیزی شبیه به طلاق بدون درگیر شدن با دردسرهایش.
صندلی ماشین را تا آخر خوابانده و زیر کاپشنش مثل مسافری خسته و کلافه در هاله ای از بخار پشت شیشه ها، به خوابی عمیق فرو رفته است. سرمای صبحدم پاییز، استخوان آدم را هم درد می آورد. اما او مسافر نیست؛ او را همه عابران دم صبح می شناسند. پلاک ماشینش هم می گوید که او تهرانی است.
اغلب این ساعت ها برای پیاده روی به پارک کوروش در خیابان شریعتی می روم. ضلع غربی پارک که به خیابان جلفا راه دارد، محوطه خوبی برای ورزش است. از زن و مرد گرفته تا پیر و جوان برای پیاده روی و ورزش به این پارک محلی می آیند؛ من هم جزو یکی از آنها. تا یادم نرفته بگویم پیاده روی صبحگاهی گذشته از هر چیز خوب، یک فایده خوب دیگر هم دارد؛ در این ساعت ها انگار آدم دور و برش را بهتر و شفاف تر می بیند و به قول نویسنده ای فکرهای خوبی هم به سرش می زند.
زندگی در ماشین و ترک خانه به جای طلاق
اپیزود اول
در چند روز گذشته، دست کم دو - سه راننده را دیده ام که پشت فرمان خوابیده اند. یکی از آنها پای ثابت خیابان کنار پارک است. پیکان سفید رنگی که ساعت 8 صبح، شیشه ها را با پارچه سفیدی پوشانده. هیچ چیزی معلوم نیست. پلاک ماشین مربوط به یکی از شهرهای حاشیه تهران است. چند روز اول فکر می کردم شاید مسافر باشد ولی دیروز فهمیدم اشتباه کرده ام. صاحبش داستانی دارد دراماتیک تر از رمان های روس؛ مردی 65 ساله با قد بلند و موهای پرپشت سفید. چهار ستون بدنش از من سالم تر است. وقتی همکلامش می شوم که از نانوایی برگشته و از صندوق عقب ماشینش سفره و استکان و پنیر بیرون می آورد.
بی خیال ورزش می شوم و یکراست می روم کنار سوژه. سلام می دهم و می گویم چند روزی است که شما را می بینم توی ماشین خوابیده اید، می توانم بپرسم چرا؟
انگار که از سؤال بی مقدمه من جا خورده باشد، چند لحظه ای خیره می ماند و با خنده می گوید:«پسرم مفتشی یا فضول؟» من هم با خنده می گویم هیچ کدام، خبرنگارم. در جواب می گوید:«نکنه پرده های ماشین و خوابیدن من توی این آلونک آهنی برایت جالبه؟ پس دوربین و میکروفنت کو؟» پیش خودم می گویم یالا تا پشیمان نشده، بنشین پای حرف هاش.
خب من باید چی بگم؟
چند روزی هست پیاده روی می کنم و شما را اینجا می بینم، چرا توی ماشین می خوابین؟
از بدبختی، از بیچارگی.
مگه خانه و زندگی ندارین؟
چرا دارم ولی چند ماهی هست که از خونه بیرون زدم. راستش رو بگم زنم از خونه بیرونم کرده.
چرا؟
میگن سرپیری و معرکه گیری، قضیه منه. بعد از اینکه بچه ها سر و سامون گرفتن و رفتن سر خونه و زندگی، اختلاف من و زنم هر روز بیشتر شد. زنم هر روز بهم گیر می داد که برو سرکار، حقوق بازنشستگی کفاف زندگی رو نمیده. البته با ولخرجی هایی که می کنه معلومه جواب نمیده. افتاده تو خط مُدبازی. هر روز با این تورهای مسافرتی دو - سه روزه این ور و انور میره. اصلاً نه غذایی درست می کرد نه به فکرم بود. چندباری هم کاسه و بشقاب سمتم پرت کرد که یکبار سرم شکست.
پیرمرد برای چند لحظه ای سکوت می کند و دستش را روی پیشانی اش می کشد. انگار یادآوری اتفاقات گذشته آزارش می دهد. شاید هم خجالت کشیده که دارد حکایت زندگی اش را برایم تعریف می کند. جای پدر بزرگ من است. نمی دانم چطور دلداری اش بدهم. تنها کاری که از دستم برمی آید این است که از فلاسکی که روی صندوق عقب گذاشته برایش چای بریزم.
بعد از نوشیدن جرعه ای از چای، ادامه حرفش را می گیرد:«با زنم اختلاف داشتیم ولی نه اینقدر، به خاطر بچه ها کاری به کارش نداشتم. کوتاه می اومدم. آنقدر غرغر کرد که از زندگی خسته شدم. چندباری منو از خونه بیرون کرده بود ولی به بهونه ای برمی گشتم. این بار قفل در رو عوض کرد. فقط تونستم لباس هام و پتو و فلاسک و چند تکه ظرف بردارم. از ترس اینکه اگر توی ماشین بخوابم و آشنایی منو توی این وضعیت ببینه، اومدم تهران و اینجا رو پیدا کردم. اینجا هم خلوته هم آب و سرویس بهداشتی داره.»
سخت نیست این طور زندگی کردن؟
سخته ولی چاره ای ندارم.
بچه هات می دونن؟
هفته پیش فهمیدن ولی مادرشون حتی اونا رو هم راه نمیده. فکر کنم دیوانه شده.
بعد می زند زیر قهقهه و می گوید:«اینم شانس منه که آخر عمری توی کوچه و خیابون بخوابم. من کارمند اداره بودم. برای خودم آدمی بودم. سرنوشت رو می بینی پسر!»
احساس می کنم سؤال پیچ کردن پیرمرد ناراحتش می کند. تنها با او همدردی می کنم و با جملات مبهم و بی سر و تهی که حتی خودم معنی شان را نمی فهمم از او خداحافظی می کنم.
اپیزود دوم
در طول مسیر پیاده روی مدام فکر می کنم که چطور می شود در این سن و سال کسی مرد زندگی اش را آلاخون والاخون کوچه و خیابان کند. هنوز به جوابی نرسیده ام که به سوژه دوم برمی خورم. مرد جوانی که در خودرو مدل بالایی به خواب عمیق فرو رفته. ماشین روشن است و بخاری اش کار می کند. برای تکمیل شدن گزارشم مجبورم مدام خیابان جلفا را بالا و پایین کنم تا راننده از خواب بیدار شود. سربالایی خیابان نفسم را می برد. چاره ای ندارم. بالاخره بعد از 40 دقیقه نشانه ای از بیدار شدن مرد جوان را از دور می بینم. از ماشین پیاده می شود و آبی به صورتش می زند. بعد می رود سروقت گوشی اش. نمی دانم چه چیزی می خواند و ناشتایی لبش را باز می کند به ناسزاگویی «پدر سوخته... چی از زندگیم می خواد، نمی دونم!»
در نقش یک شهروند وظیفه شناس به مرد جوان می گویم که اعصابت را اول صبحی خرد نکن، همه از این مشکلات دارند، باید کوتاه آمد و... اما حرف ها، به جای اینکه آب روی آتش باشد، نفت می شود روی شعله های سرکش. گر می گیرد. انگار منتظر کسی بوده که درد دلش را سر او آوار کند. من هم که جلویش حاضر و آماده ام:
«غلط کردم عاشق شدم. زن می خواستم برای چی؟ برای اینکه به زندگیم سر و سامون بده نه اینکه بشه بلای جون. به خدا بدبخت شدم. اینکه نشد زندگی. هر روز دعوا دعوا، قهر، بزن بزن. بچه هام از دستمون عاصی شدن. برای اینکه بچه ها بیشتر اذیت نشن از خونه بیرون می زنم که دعوامون به جای باریک نکشه. وگرنه یا باید بزنم خودمو بکشم یا اونو. هر دو - سه روز کارم این شده سر شب بزنم بیرون توی ماشین بخوابم. اگه یکی ببینه آبروی خودم که هیچ، آبروی بابام هم میره.»
به نقشم ادامه می دهم و سعی می کنم مرد عصبانی را آرام کنم. می ترسم سکته کند و روی دستم بیفتد.
آقا همه از این مشکلات دارن. خیلی ها را می شناسم که از کوره درمیرن و از خانه می زنن بیرون.
من توی زندگیم هیچ چیز کم نذاشتم. خونه دارم، ماشین دارم، سفر خارجی می ریم ... خواهر و مادرم شدن بهونه این زن. می شینه و پا می شه پشت سرشون حرف می زنه. نمی دونم این چه حکمتیه که فقط فامیل مرد نفهم و بدنیت از آب درمیاد!
خب شما از این گوش بگیر و از اون گوش در کن.
اصلاً خودت زن داری؟
نمی دانم راست بگویم یا دروغ. ناخواسته می گویم نه. همین دروغ کافی است که دستی به شانه ام بزند و بگوید:«هر وقت زن گرفتی، به حرف من می رسی رفیق! جای تو باشم، زن نمی گیرم. الان آزادی و درگیر زن و بچه نیستی. جای من باشی سر به کوه و دشت میذاری.» بعد سوار ماشینش می شود و می رود.
امروز به جای پیاده روی و ورزش بیشتر انتظار کشیده ام و درد دل شنیده ام. دروغ نباشد، هفته گذشته نزدیک به هشت نفر را دیده ام که توی ماشین خوابیده اند. پدیده ای که هر روز پررنگ تر می شود. مردانی که یا از خانه رانده شده اند یا برای اینکه آسیب روانی به فرزندانشان نرسد مجبور به ترک خانه شده اند. چیزی شبیه به طلاق بدون درگیر شدن با دردسرهایش.
این مردان به جای کتک کاری یا بیرون کردن همسران از منزل، راه دیگری را انتخاب کرده اند؛ آسیب زدن به خود دور از چشم دیگران. آنها حتماً به زنی هم فکر می کنند که چند وقت پیش مرد خانه و بچه هایش را قیمه قیمه کرد. آنها کم نشنیده اند که «سم می ریزم توی غذا همه رو یکجا نفله می کنم.» آنها دیگر تاب ماندن در خانه ندارند. شاید روزی روزنه امیدی پیدا شد.
