علل تیک در کودکان و راههای درمان آن

واکنش اطرافیان نسبت به تیک کودکان چگونه باید باشد

در اطراف خود گاهی با افرادی سروکار داریم که مدام کلمات یا واژه های بیجا و غیرضروری را که به هیچ وجه نیاز به گفتن آن نیست، تکرار می کنند؛ کودکان در سنین 12-7 سالگی در 12-8 درصد موارد بیشترین میزان تیک را از خود نشان می دهند.

«تیک» از آن دست اختلالاتی است که بسیاری از مردم در دوره هایی از زندگی آن را تجربه می کنند. در بسیاری از افراد تیک ها به پلک و یا بخش هایی از صورت محدود می شود اما در بسیاری دیگر نیز این حرکات ناگهانی و متناوب در سایر اندام ها، حتی پاها نیز دیده می شود. خوشبختانه در اغلب موارد تیک ها موقتی بوده و خطری برای سلامت عمومی بدن به همراه ندارند. با این حال کم نیستند مواردی که اختلالات عصبی به شکل گیری تیک ها منجر می شود. البته همزمان با پیشرفت شاخه های مختلف علم پزشکی، تقریبا می توان گفت انواع تیک ها درمان پذیر هستند. همچنین به ایجاد تغییرات در سبک زندگی به عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در درمان تیک اشاره می شود.
اما زمانی که صحبت از تیک در کودکان می شود معمولا هر پدر و مادری با وسواس خاصی درباره آن صحبت می کند زیرا آنها بیم آن را دارند که با تداوم این وضعیت، تکان های ریز و درشت یا کشش های ماهیچه ای در بخش های مختلف بدن کودک به رویه ای همیشگی و ماندگار تبدیل شود که این خود می تواند زمینه ساز بروز برخی ناراحتی ها در اجتماعات بزرگ تر از خانواده نظیر محیط آموزشی و کار باشد.
از دیدگاه علم پزشکی، تیک به حرکات سریع و غیرقابل پیش بینی در بخش های مختلف بدن از جمله صورت، دست ها، گردن و پاها گفته می شود. حتی در بسیاری از موارد قسمتی از سیستم حلق و حنجره دچار این اختلال می شود تا آنجا که فرد یا حتی کودک برای آرام ساختن خود تغییراتی در صدایش ایجاد می کند. با این حال آنچه که در ظاهر دیده می شود معمولا بیشتر از سایر موارد در ذهن می ماند. تیک های صورت که شامل بالاانداختن ابرو و پلک و همچنین باز و بسته کردن گوشه های چشم می شود و حتی تولید صداهای مبهمی از گلو، همگی از جمله شناخته شده ترین انواع تیک به شمار می آیند.
از دید بسیاری از کارشناسان علوم رفتاری کودک، تیک در کودکان به دو گروه اصلی تیک حرکتی و صوتی تقسیم می شود. در کودکان مختلف تیک های گوناگونی بروز می کند که معمولا هم موقتی هستند. اما نکته مهم این است که واکنش اطرافیان نسبت به کودکی که برای مدتی کوتاه گرفتار چنین شرایطی شده چگونه باید باشد؟
در بسیاری از موارد دیده شده که والدین کودک با مشاهده ناگهانی تکان های متناوب کودک، از موضع منفی و انتقادی جلو آمده و با طرح چنین سؤال ها و خطاب های گزنده ای نظیر «این دیگر چه حرکاتی است؟» و«تا حالا این مدلش را ندیده بودم، مایه خجالت هستی!» عملا نه تنها اقدامی برای کشف علت بروز این رفتار انجام نمی دهند بلکه کودک را هر چه بیشتر در موضع انفعالی قرار می دهند!

علل تیک در کودکان

کودکی که متوجه تیک هایش شده و به هر دلیل از بیان آن در میان اعضای خانواده احساس شرمساری می کند، خود را در چالشی فکری گرفتار می بیند و از آنجا که تجربه و دانشی در این زمینه ندارد، معمولا با انتخاب شیوه های نادرست به وضعیت وخیم خود دامن می زند. از سوی دیگر با مشاهده رفتارهای تند اعضای خانواده و در سطح بعدی دوستان، هر چه بیشتر اعتماد به نفس خود را از دست رفته می بیند. چنین کودکی مانند فرد ضعیفی می ماند که در آستانه ابتلا به انواع بیماری های سخت و مهلک قرار دارد و اگر هرچه زودتر کاری برای حف سلامتی او انجام نشود، ابتلایش به انواع بیماری های خطرناک دور از ذهن نخواهد بود.
در چنین مواقعی وظیفه پدر و مادر به عنوان اعضای باتجربه تر خانواده بیش از سایر افراد این است که در ابتدا پله عاطفی مستحکم تری با کودک برقرار کرده و در ادامه ضمن درخواست از کودک برای حفظ آرامش، از او بخواهند که درباره اتفاقات و حال و روزش صحبت کند. در این موارد توصیه می شود که هرگز در اندیشه تذکر زبانی نباشید. باید تلاش کنید ذهن کودک را به انجام فعالیت های مثبتی نظیر نقاشی و انواع بازی ها منحرف کنید تا به تدریج ریشه های تکان های خواسته و ناخواسته بدنش خشکانده شود.
برخی از والدین به اشتباه کودک را در برابر آینه ای قرار داده و به او می گویند که خود را در حال تکان دادن مشاهده کند. درحالی که آنها به اشتباه تصور می کنند کودک از این وضعیت متحول شده و تلاش می کند تا هرطور شده خود را آرام و درمان کند اما واقعیت چیز دیگری است. کودک با مشاهده خود در آینه خیلی سریع تر از آنچه حتی تصورش را هم می کنید دچار سرخوردگی می شود.
در برخی موارد دیده شده که همزمان با تمرکز زیاد کودک بر روی موضوعاتی خاص، تیک ها نیز آغاز می شوند. توصیه می شود ضمن درک درست و منطقی از توانمندی های کودک، هیچ گاه کاری نکنید که تحت فشار قرار داشته باشد. افراد بزرگسال برای رهایی از فشارهای درونی و محیطی شیوه های مختلفی را آموخته اند اما کودک هنوز در ابتدای راه قرار دارد و آشنایی چندانی با تکنیک های مورد استفاده بزرگسالان ندارد. به او فرصت دهید تا بر مشکل خود غلبه کند