وضعیت هدایای نامزدی وعقد بعد از بهم خوردن رابطه
از آنجا کە دوران نامزدی اولین قدم های زندگی مشترک شما است و قطعا هر دو شما سعی دارید کە در دل دیگری نفوذ بیشتری داشته باشید، بهتر است بە هدیه دادن بە عنوان یک روش ابراز محبت بیشتر فکر کنید. شما با هدیه دادن بە نوعی عشق و علاقه خود را بە نامزدتان نشان می دهید. بە او می گویید کە او برائ شما ارزشمند است و همیشه بە یادش میباشید حتی وقتی در کنار او حضور ندارید. البته این هدیه حتماً نباید کادویی گران قیمت باشد بلکه شاخه ای گل سرخ یا هدیه ای کوچک می تواند خوشحالی همسرتان را تضمین کند. با تمام این ها، هدیه دادن هم نیازمند مدیریت است.
ولی مطلبی که ما میخواهیم در مورد آن بیشتر بدانیم مطالبات و هدایا بعد از به هم خوردن نامزدیست که بر اساس قانون، می توان هدایایی که در دوران نامزدی بین نامزدها رد و بدل می شوند را مطالبه کرد.
شرایطی که باید در مورد مطالبه هدایای دوران نامزدی بدانیم
1- وصلت منظور بهم خورده و بنا نباشد که ازدواج صورت گیرد، در این صورت هدایایی که هر یک از طرفین به طرف دیگر یا ابوین او داده است، قابل مطالبه و استرداد خواهد بود.
2- این هدایا به منظور و در راستای وصلت طرفین و نه به انگیزه دیگری تقدیم شده باشد.
3- چنانچه عین هدایا موجود است، عین قابل مطالبه و استرداد است اما چنانچه عین موجود نیست، صرفا قیمت هدایایی قابل مطالبه است که عادتاً نگاه داشته می شود، به عنوان مثال، هدایای مصرف شدنی که با مصرف عین آن از بین می رود، مانند لباس و عطر از شمول این بند خارج است.
4- قیمت هدایای نگاه داشتنی که تلف شده اند، در صورتی قابل مطالبه است که با تقصیر هدیه گیرنده تلف شده باشد.
5- به هم خوردن وصلت به دلیل فوت یکی از طرفین نباشد، در صورتی که انحلال نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزد ها باشد، اگر هدایا موجود باشد، حکم آن تفاوتی نداشته و باز هم می توان هدایا را مسترد کرد. این در حالی است که چنانچه مال موجود نباشد (چه به صورت عمدی یا غیرعمد) درخواست استرداد قیمت هدایا توجیه قانونی نداشته و عمل نخواهد شد.
هدایای دوران نامزدی
وضعیت استرداد هدایای پس از ازدواج
در خصوص هدایای پس از عقد نکاح، مقرراتی تحت عنوان هدایای پس از عقد نکاح در قانون مدنی و سایر قوانین به چشم نمی خورد، اما به نظر می رسد که تقدیم هدایا از مصادیق هبه باشد.
قانونگذار در ماده 795 قانون مدنی چنین بیان داشته است:«هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند. تملیک کننده واهب، طرف دیگر را متهب و مالی را که مورد هبه است، عین موهوبه می گویند.»
همچنین بر اساس ماده 803 این قانون، «بعد از قبض نیز واهب می تواند با بقای عین موهوبه از هبه رجوع کند؛ مگر در موارد ذیل:
1- در صورتی که متهب، پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.
2- در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
3- در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود، خواه قهرا؛ مثل اینکه متهب به واسطه فلس (افلاس)، محجور شود؛ خواه اختیاراً مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود.
4- در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود، مثل اینکه خانه کلنگی موضوع بخشش، تخریب و تبدیل به آپارتمانی دیگر شده باشد.»
موارد قابل مطالبه بودن هدایا پس از عقد نکاح
1- بنابراین چنانچه پس از عقد نکاح، هدایایی از طرف زوجین یا بستگان آن ها به طرف دیگر تقدیم شود، تنها در موارد ذیل هدایا قابل مطالبه و استرداد خواهد بود:
1- مال مورد هبه باقی بوده و از بین نرفته باشد. به عنوان مثال چنانچه هدیه یک دستگاه وسیله نقلیه بوده که از ناحیه زوج به زوجه اهدا شده و این وسیله در اثر تصادف یا آتش سوزی و امثال آن تلف شده باشد، قابل استرداد و مطالبه نخواهد بود. در این فرض بر خلاف هدایای قبل از عقد که گفته شد، حتی قیمت آن نیز با وجود اینکه از نوع هدایای ذاتاً قابل نگاه داشتن است، قابل مطالبه نیست؛ چه بر اثر تقصیر متهب تلف شده باشد و چه به دلیلی غیر از آن.
2- در صورتی که هبه از نوع معوض نباشد و چنانچه از نوع معوض بوده باشد، عوض داده نشده باشد. به عنوان مثال واهب شرط کند که در قبال وسیله نقلیه ای که هبه می کند، یک دستگاه موتوسیکلت دریافت کند که در این صورت چنانچه واهب وسیله نقلیه را داده و موتورسیکلت را تحویل گرفته باشد، واهب حق رجوع به وسیله نقلیه را نخواهد داشت.
3- مال مورد هبه از مالکیت متهب خارج نشده باشد. به عنوان مثال چنانچه هدیه گیرنده وسیله نقلیه را فروخته باشد یا از طریق به رهن دادن آن به دیگری، آن را متعلق حق غیر کرده باشد، واهب حق مطالبه مال مورد هبه را نخواهد داشت. همچنین است زمانی که در مال مورد هبه تغییری حاصل شده باشد که از حالت اولیه آن خارج شده باشد؛ به عنوان مثال شمش طلا تبدیل به سکه های طلا شده باشد که در این حالت مال مورد هدیه را نمی توان مطالبه کرد. تبدیل مال به مال دیگر به عنوان مثال، تبدیل وسیله نقلیه ای که هدیه شده، به وسیله نقلیه دیگری از طریق خرید و فروش نیز از این نوع است.
جاری بودن احکام هبه در نامزدی های منجر به ازدواج
نکته ای که در اینجا باید به آن اشاره کرد، این است که در مواردی که در دوران نامزدی هدایایی از ناحیه زن و شوهر آینده به یکدیگر داده می شود، چنانچه نامزدی منجر به وقوع عقد و ازدواج شود، احکام هبه (بخشش) نسبت به هدایای مزبور قابل اجرا است.
بر این اساس، هر یک از همسران با وجود شرایط اشاره شده، می توانند در صورت موجود بودن مال هبه شده در مالکیت طرف و عدم تغییر در آن، از بخشش خود رجوع کرده و آن را پس بگیرد.
