نگرانی های والدین در بلوغ زودرس فرزندان

بلوغ زودرس دختران و نگرانی مادران

ما در دنیایی زندگی می کنیم که در آن با تحولات زیادی مواجه هستیم؛ تحولاتی که حداقل در دهه های گذشته به این سرعت وجود نداشته یا کمتر به چشم می آمده است. پزشکان معتقدند برخی از همین تغییرات می تواند زمینه ساز بلوغ زودرس کودکان شود؛ مسئله ای که دغدغه ای جدی برای بسیاری از والدین محسوب می شود.

دختر بچه کاملا سالم و بدون هیچ علامت نگران کننده خود را به زور پیش دکتر می برد تا بررسی شود مبادا دچار فلان بیماری باشد، مبادا دچار بلوغ زودرس شود، مبادا از مادران دیگر کم بیاورد و آنها فکر کنند او به فکر فرزندش نیست. اینکه چه بلایی بر سر سلامت روان این دختر بچه 8 ساله می آید، بماند. اضطراب مادر و تصمیم نادرست او باعث می شود کودک هم مضطرب شود و نگرانی اش بر همه ابعاد زندگی از جمله تغذیه، خواب و حتی درس خواندنش اثر بگذارد. حالا واقعا کودک نیازمند اقدامات درمانی و در پی تصمیم نادرست ما بیمار می شود.

بهتر است کمی در این باره بیشتر برایتان بگویم. قبول دارم که شما نگران فرزندتان هستید و می خواهید اگر مشکل خاصی دارد، زودتر از موعد کشف و درمان شود اما اجازه بدهید نظر کارشناسان را در این باره بدانیم؛ متخصص غدد کودکان و متخصص روان پزشکی کودک به شما کمک می کنند تا تصمیم درستی بگیرید. شاید در پایان این مطلب به این نتیجه برسید که باید خودتان را بررسی و هرچه زودتر برای درمان اضطراب و بهبود سلامت روانی تان اقدام کنید.

خانم دکتر! به نظر شما مراجعات بی دلیل و فقط برای بررسی بچه ها می تواند به سلامت روان آنها صدمه بزند؟
از آنجا که بچه ها در دوره ای از رشد هستند که مدام ترس های ناشناخته را تجربه می کنند و همین طور ترس از بیماری و از دست دادن سلامت خود یا والدین شان را دارند، به علاوه در تخیل و رویاپردازی به سر می برند و دنیای خاصی دارند، بهتر است اگر نگران موضوعی هستیم، حتما درباره آن اطلاعات به دست بیاوریم و اگر ضرورتی بود بچه را برای معاینه ببریم. کودکی که دچار سردرد شده، سرفه می کند یا علامتی آزاردهنده دارد به راحتی حاضر می شود با شما برای درمان بیاید اما وقتی او علامت و مشکلی ندارد با بردنش به این مطب و آن مطب، آن هم صرفا برای کاهش اضطراب خودتان یا خانواده به او صدمه می زنید.

پسر بچه کلاس چهارمی بسیار مضطربی را چند روز پیش ویزیت کردم که به دلیل داشتن والدین مضطرب و سختگیر و همین بررسی های بی مناسبت بیمار شده و باید تحت درمان اضطراب قرار گیرد.

تب داغ بلوغ زودرس و اینکه می تواند به رشد قدی بچه ها صدمه بزند باعث شده والدین بچه ها به خصوص دخترهای 9-8 ساله خود را برای انجام تصویربرداری و بررسی های دیگر غددی نزد پزشک ببرند. توصیه شما به این والدین چیست؟
من واقعا دلم می خواهد هشدار بدهم که با سلامت جسم و روان بچه ها بازی نکنند. کودکان در دوره های رشدی خود با انواع و اقسام ترس ها مواجه اند. ترس هایی که با مدیریت درست می آیند و می روند، نباید به خاطر وسواس یا اضطراب خود یا ناآگاهی مان این بچه ها را آزار دهیم. گذشته از این، وقتی شما مدام نام بلوغ را می آورید و بچه را نزد پزشک می برید، او گمان می کند به بلوغ رسیدن یک بیماری است، در حالی که باید به او بگویید بلوغ هم یک مرحله رشدی است. مرحله ای کاملا خوشایند، عادی و طبیعی که مانند دندان درآوردن، راه رفتن، افتادن اولین دندان ها، ورود به مدرسه و... باید اتفاق بیفتد تا نشان بدهد تو سلامت و سالمی و می توانی یک بزرگسال سالم شوی، پدر و مادر شوی.

بلوغ زودرس فرزندان

چرا برخی والدین با این واکنش مقابله ای به بلوغ می نگرند و حس می کنند قرار است حادثه ناخوشایندی رخ دهد و باید آماده رزم باشند؟
اتفاقا من هم برایم جالب است و در پاسخ به گروهی از والدین مضطرب می گویم برگردید به عقب و تجربه خودتان را به یاد بیاورید. این دوره بلوغ قرار نیست یک شبه رخ دهد و تغییرات رشد آنقدر نامحسوس است که بدن خود را به راحتی با آن وفق می دهد. به یادشان می آورم که قبل از پدر و مادرشدن شاید تصور بغل کردن یک نوزاد کوچک و رسیدگی به او برایشان سخت بود. حس می کردند نمی توانند. باورشان نمی شد از نوع و صدای گریه نوزاد بفهمند او چه می خواهد.

پدیده رفلکس شیر و ارتباط عمیق مادر و کودک قبل از 6 ماهگی قابل درک نبود اما زمان آنها که رسید، فیزیولوژی بدن به صورت طبیعی پیش رفت و دیدند که این مرحله هم طی چطور عادی شد. متاسفانه گاهی والدین مضطرب ما با رفتار نادرست خود این مجوز را به کودک می دهند که بدفتاری و پرخاش کند و می گویند:«خانم دکتر! فکر می کنم این عصبی شدن ها نشانه شروع مشکلات بلوغ او باشد!» به نظر شما از این کودک چه انتظاری می توان داشت؟ انتظاری جز اینکه بلوغ یعنی دگرگونی منفی، ناخوشایند و تجربه های تلخ تنهایی، عصبی بودن و...؟

راه حل پیشنهادی شما چیست؟
هر پدر و مادری کاملا انحصاری اولین مربی کودکش شود که با او درباره مسائل رشد جنسی و بلوغ صحبت می کند و بعد از اینکه متوجه شد علامت های رشد جسمی، رشد پستان ها، رویش موهای زائد و... دارد، آمادگی ذهنی بدهد و با روی خوش، به شادی، درست مانند تجربه بزرگ شدن و افتادن دندان شیری، راه رفتن و... بگوید داری کم کم بزرگ می شوی. خداروشکر و خوشحالم که همه سیستم های بدنت سالم هستند. کم کم اندام های داخلی مثل رحم و تخمدان و دستگاه تناسلی ات (پسرها) رشد می کند و خودت متوجه آنها می شوی (می توان براساس نیاز کودک و توانایی های شناختی او به سوالاتش پاسخ داد و گفت وگو کرد).

بعضی از مادروپدرها می گویند ما حتی با فکر کردن به اینکه قرار است گفت وگویی در این زمینه کنیم، مضطرب می شویم؟
کافی است چند بار جلوی آینه تمرین کنند و ببینند چهره شان و حالات بدنی شان تنش و نگرانی را نشان می دهد یا امنیت و شکرگزاری و خرسندی از اینکه کودک سالم آنها بزرگ شده و به مرحله بعد می رود، باید دقت کنیم اطلاعات جنسی را در زمان مناسب و با اطلاعات بجا شروع کنیم زیرا همین قدر که دیر اطلاعات دادن ضرر دارد، اطلاعات نامتناسب سن به کودک دادن هم ویرانگر است و نوعی کودک آزاری محسوب می شود. والدینی که گمان می کنند بچه نمی فهمد و روابط جنسی شان را بدون مراعات در حضور کودک دارند یا فیلم پورنو می بینند و عکس های نامناسب جنسی ردوبدل می کنند و کودک نیز می بیند، درواقع کودک آزاری می کنند و فرزندشان را در معرض بلوغ زودرس قرار می دهند.

به زودی نیازهایی در او شکل می گیرد که مناسب سن او نیست و به جای نیاز به بازی و... وارد دغدغه های فکری خاصی می شود.

آیا سن خاصی برای دادن اطلاعات مربوط به بلوغ داریم؟

نه، این موضوع کاملا فردی باید باشد. مثل بچه ای که زودتر و دیرتر یک مرحله رشدی را طی می کند، اما مهم این است که از راه گفت وگو و پاسخ به سوالات جنسی کودک از همان 5-4 سالگی که اندام خصوصی را یاد می گیرد، به طور متوسط و در مناسبت های مختلف، اطلاعات را تکمیل کنیم. دنبال موقعیت باشید تا به کودک کنجکاو اجازه پرسش بدهید. لازم نیست نکته به نکته پاسخ او را بدهید. گاهی فقط شنیدن کافی است و گاهی با پرسش اینکه «خودت درباره اش چی می دونی؟» اطلاعات او را تصحیح و تکمیل کنید. مثبت باشید.

مثلا به جای اینکه بگویید:«در موقع عادت ماهانه نباید ورزش کنی، نباید حمام بروی و نباید...» به او بگویید:«چون دیوارهای رحم سلول های جدید و تازه می سازه باید غذاهای بهتری بخوری، تغذیه سالم تر و خواب بهتر می خوای تا به بدنت کمک کنی.» مساله خونریزی را از صدمه دیدن و خونریزی دردناک در اثر جراحت جدا کنید و بگویید برخی سلول های مرده دفع می شوند درست مثل ریزش مو، موهای به درد نخور می ریزند و تازه ترها می رویند. تاکید کنید قرار نیست همه در 10 یا 11 سالگی دچار تغییرات بلوغ شوند. این سن در آدم ها فرق دارد و شاید تو شبیه من (مادرت) باشی.

اجازه ندهید حس متفاوت بودن یا بیمار بودن به بچه ها دست بدهد. درمورد عصبی شدن و خشمگینی یا پایین آمدن خلق وخو هم خودتان هستید که چنین تفکری را القا می کنید. می توانید به بچه ها بگویید معمولا آنهایی که از این تغییرات بی اطلاع هستند، سردرگم و عصبی می شوند. پس شامل حال تو نخواهدشد. هر سوالی باشد، من اینجا هستم و اگر ندانم پاسخش را با هم جستجو خواهیم کرد.

چند نکته درباره بلوغ زودرس

بلوغ در دختران با جوانه پستانی شروع می شود و به دنبال آن موهای زهار ظاهر می شوند و رشد قدی نیز سرعت می گیرد. بسیاری از مادران تصور می کنند عادت ماهیانه نشانه شروع بلوغ است، در حالی که عادت ماهیانه آخرین مرحله بلوغ است. عادت ماهیانه معمولا 2 تا 5/2 سال بعد از ظاهر شدن جوانه پستانی آغاز می شود ولی این زمان ممکن است از 1 تا 6 سال متغیر باشد. طول مدت این زمان وابسته به ارث، چاقی و لاغری کودک و... است. عادت ماهیانه پایان بلوغ است ولی پایان رشد قدی نیست. معمولا رشد قدی حدود 3 سال بعد از پایان بلوغ ادامه می یابد. زمانی که جوانه پستانی قبل از 7 سالگی کودک ظاهر شود، موضوع بلوغ زودرس مطرح می شود. بلوغ زودرس به این دلیل اهمیت دارد که با شروع آن صفحه های رشد استخوانی که در 2 طرف استخوان های دراز قرار دارند، زودتر از موعد بسته می شوند و بعد از آن رشد قدی کودک بسیار آهسته و خیلی زود متوقف خواهد شد.

در واقع، کودک کوتاه قد می شود. چنین کودکانی از نظر جسمی کمی متفاوت تر از همسالان خود هستند. آنها ممکن است نتوانند هیجان های دوران بلوغ را به راحتی تحمل کنند و دوران کودکی و بازی های کودکانه را از دست بدهند و از نظر روانی-اجتماعی دچار اختلالاتی شوند. متاسفانه ترس مفرط برخی خانواده ها از بلوغ زودرس کودکان باعث شده آنها کودکان طبیعی را هم نزد پزشک ببرند. بردن کودک برای بررسی سلامت و شروع بلوغ، طبیعی است ولی گاهی والدین اصرار دارند بلوغ کودک به وسیله دارو، متوقف شود تا کودک فرصت بیشتری برای رشد داشته باشد و قدبلندتر شود. این تفکر کاملا اشتباه است. تحقیقات مختلف در دنیا نشان داده اگر روند طبیعی فیزیولوژی جنسی بدن به وسیله دارو متوقف شود، نه تنها کودک بلندقدتر نخواهد شد، بلکه به قد نهایی نیز صدمه خواهد رسید.

داروها باعث کاهش سرعت رشد می شوند و جهش قدی به حالت قبل از بلوغ برمی گردد. اگر در کودکی علائم بلوغ قبل از 7 سالگی ظاهر شود با دادن دارو می توان وضعیتی مشابه بلوغ طبیعی ایجاد کرد تا رشد قدی کودک طبیعی شود اما در این موارد هم به راحتی برای کودک دارو تجویز نمی شود. چنین کودکانی باید 3 تا 6 ماه تحت نظر گرفته شوند و آزمایشاتی از آنها درخواست می شود زیرا همیشه نمی توان با اطمینان بلوغ زودرس کودک را تایید کرد. مثلا دیده شده یک پستان کودک جوانه می زند و بعد از مدتی هم پسرفت می کند یا موهای زهار رشد می کنند ولی اثری از بقیه علائم بلوغ نیست. این موارد نشانه بلوغ زودرس نیستند و چند نشانه باید کنار هم باشند. پزشک باید به این نکته توجه کند آیا کودک دچار چه نوعی از بلوغ زودرس شده است.

بعضی از دخترها تا چند سال بعد از شروع عادت ماهیانه ممکن است دچار بی نظمی در این دوره باشند. تجویز قرص های حاوی استروژن برای تنظیم عادت ماهیانه اشتباه است زیرا ممکن است باعث بسته شدن زودرس صفحات رشد استخوانی شود.

مورد مهم دیگر استفاده از کرم استروژن در کودکان دختر است. این کرم برای کودکانی که دچار سوختگی و چسبندگی ناحیه تناسلی در اثر ادرار شده اند، تجویز می شود. تجویز این کرم برای کودکان منعی ندارد ولی نکته مهم این است که کرم استروژن فقط باید 3-2 بار استفاده شود و گاهی مادر به اشتباه چند ماه از این کرم استفاده می کند. قاعده کلی این است که تشخیص بلوغ زودرس در پسرها دشوارتر از تشخیص بلوغ زودرس در دخترهاست.