آیا می‌دانید اگر فشار خون بالا درمان نشود، چه عوارض و خطراتی دارد؟ فشار خون بالا عامل بروز مشکلاتی زیادی در بدن است اما متاسفانه خیلی‌ها از اثرات منفی فشار خون بالا بی‌خبر هستند. ماشینی شدن زندگی، کاهش تحرک و استفاده از غذاهای با کالری و نمک بالا در ایجاد آن کم تاثیر نیست.

فشار خون وقتی که از حد طبیعی خارج شود، بالا می‌رود و همین افزایش سطح فشار خون می‌تواند به مرور زمان به دیواره عروق و رگ‌های خونی آسیب برساند. در این مطلب از سایت درباره تاثیر منفی فشار خون بالا بر بدن و مشکلاتی که ایجاد می‌کند توضیح داده‌ایم، در ادامه با ما همراه باشید.

آمار فشار خون بالا در ایران

ثبت میزان قابل توجهی مرگ و ناتوانی منتسب به فشار خون بالا در بسیاری از مطالعات ملی تایید شده است؛ در نتایج یک بررسی 50 هزار نفره در ایران مشخص شده که ۵۰ درصد مرگ و میرها، ناشی از حوادث قلبی عروقی بوده و در این بین، ۳۳ درصد مرگ و میرهای قلبی عروقی به علت فشار خون بالاست!

حقیقت تلخ دیگری که معاون تحقیقات وزیر بهداشت بدان اشاره دارد مرگ سالانه ۳۳ هزار ایرانی زیر ۵۵ سال به دلیل سکته‌های قلبی و مغزی عمدتا ناشی از فشار خون بالا است (1).

به این آمار تاسف بار، باید سال‌های از دست رفته عمر ایرانی‌ها به دلیل ناتوانی‌های ناشی از فشار خون بالا را نیز افزود که هم اکنون به دو میلیون سال رسیده و ۶۲ درصد نسبت به ۲۵ سال گذشته افزایش یافته و عدد بسیار قابل توجهی است!

عوارض فشار خون بالا چیست؟

آسیب‌های ناشی از فشار خون بالا با گذشت زمان ایجاد می‌شود. هرچه فشار خون بالا بدون تشخیص یا کنترل نشده باقی بماند، خطرات شما جدی‌تر می‌شوند. از مهم‌ترین عوارض فشار خون بالا این است که می‌تواند احتمال حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهد.

با گذشت زمان، مشکلات موجود در عروق شما می‌تواند باعث کاهش جریان خون شود و از آنجا که تمام بافت‌ها و اندام‌های بدن شما برای کار کردن نیاز به خون دارند، دچار مشکل می‌شوند. برای مثال فشار خون بالا مواردی مانند مغز، کلیه‌ها، بینایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. شما می‌توانید با تغییر سبک زندگی و مصرف رژیم غذایی سالم و دارو، از فشار خون بالا جلوگیری یا آن را کنترل کنید.

فشار خون بالا چه تاثیراتی بر بدن دارد؟

همانطور که گفته شد فشار خون بالا خطرناک است و بر اندام‌های بدن تاثیر می‌گذارد، موارد زیر در برابر فشار خون بالا تاثیر پذیر هستند:

1. تاثیر فشار خون بالا در سیستم گردش خون

رگ‌های خونی و شریان‌های اصلی، خون را در سراسر بدن حمل می‌کنند و  خون و اکسیژن لازم را برای اندام‌های حیاتی و بافت‌ها تأمین می‌کنند. هنگامی که فشاری که در آن خون جریان دارد افزایش یابد، شروع به آسیب رساندن به دیواره شریان می‌کند.

2. تاثیر فشار خون بالا بر بدن توسط کلسترول

وقتی فشار خون بالا باشد کلسترول بدی که از طریق خون جاری می‌شود، شروع به چسبیدن به دیواره شریان می‌کند. با مرور زمان میزان این کلسترول‌ها در دیواره افزایش می‌یابد و شریان باریک می‌شود و خون کمتری قادر به جابه‌جا شدن است. همچنین اگر فشار خون بالا درمان نشود باعث ایجاد تکه‌های چربی به نام پلاک می‌شود، دراین صورت خون نمی‌تواند در اطراف این گرفتگی‌ها حرکت کند، حتی می تواند شریان‌ها را مسدود کند.

این رسوبات همچنین می‌توانند دیوارها را سفت کنند، بنابراین جابجایی خون سخت‌تر می‌شود. هنگامی که مقدار مناسب خون نتواند از طریق شریان مسدود شده حرکت کند، ممکن است باعث درد قفسه سینه، ضربان قلب نامنظم یا حمله قلبی باشد.

3. فشارخون بالا و آسیب شریان‌ها

فشار خون بالا همچنین می‌تواند باعث ایجاد برآمدگی در شریان آسیب دیده شود، این به عنوان آنوریسم (Aneurysm) شناخته می‌شود. برآمدگی‌ها بزرگ و بزرگتر می‌شوند و اغلب تا زمانی که با فشار دادن نقطه‌ای از بدن، دردی احساس نشود، یافت نمی‌شوند. اگر در یکی از شریان‌های اصلی شما باشد، آنوریسم پاره شده می‌تواند کشنده باشد که این می‌تواند در هر نقطه از بدن اتفاق بیفتد.

4. فشار خون بالا و خطر حمله قبلی

فشار خون بالا باعث کوچک شدن شریان‌ها می‌شود و در اینصورت قلب نیز باید سخت‌تر کار کند، اما با فشار خون بالا و شریان‌های مسدود شده منجر به بزرگ شدن بطن چپ می‌شود که بخشی از قلب است که خون را به بدن پمپ می‌کند. این امر یعنی تاثیر فشار خون بالا همچنین خطر ابتلا به حمله قلبی را افزایش می‌دهد.

5. فشان خون بالا و نارسایی قلبی

نارسایی قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که قلب شما از فشار خون، سخت کار کردن یا حمله قلبی قبلی چنان ضعیف و آسیب دیده باشد که از این رو قادر به پمپاژ خون به اندام‌های بدن شما به طور مؤثر نیست.

علائم نارسایی قلبی شامل موارد زیر است:

• تنگی نفس؛
• نفس کشیدن؛
• تورم در پا، مچ پا، پا یا شکم؛
• احساس خستگی.

6. فشارخون بالا و آسیب به سیستم عصبی

فشار خون بالا ممکن است در طول زمان در زوال عقل و افت‌شناختی نقش داشته باشد. کاهش جریان خون به مغز باعث مشکلات حافظه و تفکر می‌شود. ممکن است در به خاطر سپردن یا درک بعضی از موارد مشکل داشته باشید یا در حین مکالمات تمرکز خود را از دست بدهید.

7. فشار خون بالا و خطر سکته مغزی

همان آسیبی که فشار خون بالا به رگ‌های خونی و شریان‌های قلب وارد می‌کند برای عروق مغز نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. هنگامی که انسداد بیشتر خون به مغز رخ می‌دهد، سکته مغزی اتفاق می‌افتد. اگر بخش‌هایی از مغز نتوانند اکسیژن دریافتی از خون را دریافت کنند، سلول‌ها شروع به مردن می‌کنند. احتمال زنده ماندن شما و آسیب دائمی مغز بستگی به این دارد که سکته مغزی چقدر شدید بوده است و شما سریعاً تحت درمان قرار خواهید گرفت.

8. فشار خون بالا و آسیب به چشم‌ها

فشار خون بالا می‌تواند لایه‌های شبکیه (رتینوپاتی)، مشیمیه ( کوروئیدوپاتی) و يا عصب بینائی را درگیر کند که به صورت باریک شدن قسمتی ویا همه شریانچه های شبکیه، بیرون زدگی‌های کوچک دیواره عروق (میکروآنوریسم)، خونریزی داخل شبکیه، ایجاد نقاط سفید رنگ پشم-پنبه‌ای شبکیه، رسوب ترشحات در شبکیه، تورم سر عصب بینایی، خونریزی زجاجیه، تورم وریدچه‌های شبکیه، سخت شدن عروق مشیمیه و ایجاد استحاله لایه رنگدانه ای زیر شبکیه دیده می‌شود.

همچنین افزایش فشار خون می‌تواند منجر به انسداد وریدی شبکیه، بیرون زدگی وسیع (ماکروآنوریسم) شریانی شبکیه، سکته سر عصب بینایی و فلج اعصاب حرکت دهنده چشمی شود. اغلب تظاهرات شبکیه‌ای ناشی از فشارخون بالا طی 12-6 ماه با درمان برطرف می‌شوند، اگر چه ممکن است نوار شبكيه چشم (الکترورتینوگرام) 4-2 سال بعد از فاز حاد کماکان مختل باقی بماند.

9. فشار خون بالا و خطر پوکی استخوان

تاثیر فشار خون بالا بر بدن؛ می‌تواند با افزایش مقدار کلسیم بدن که در حالت طبیعی با ادرار کردن از بدن شما خارج می‌شود باعث ریزش استخوان شود که به پوکی استخوان معروف است. به ویژه زنانی که قبلاً یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند در معرض خطر هستند. پوکی استخوان، استخوان‌های شما را ضعیف کرده و باعث می‌شود که شکستگی‌هایی در بدن شما اتفاق بیفتد.

10. بالا بودن فشار خون و آسیب به دستگاه تنفسی

مانند مغز و قلب، شریان‌های موجود در ریه‌ها می توانند آسیب ببیند و مسدود شوند. هنگامی که شریانی که خون را به ریه‌های شما منتقل می‌کند مسدود شود، آمبولی ریه اتفاق می‌افتد. این بیماری بسیار جدی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. همچنین آنوریسم می‌تواند در ریه اتفاق بیفتد.

11. آسیب فشار خون بالا به خواب شبانه

آپنه خواب نوعی اختلال خواب است که باعث خواب زیاد خروپف و قطع تنفس در هنگام خواب شبانه می‌شود. افراد مبتلا به آپنه خواب اغلب هنگام بیدار شدن صبح احساس استراحت نمی‌کنند. تحقیقات این بیماری را با تاثیر فشار خون بالا پیوند داده است، زیرا بسیاری از افرادی که به آپنه خواب مبتلا می‌شوند نیز فشار خون بالایی دارند.

12. فشار خون بالا و اختلال در سیستم تناسلی

اندام های جنسی شما هنگام برانگیختن از جریان خون اضافی استفاده می‌کنند. هنگامی که فشار خون بالا باعث انسداد رگ‌های خونی منتهی به آلت تناسلی یا مهبل شود، ممکن است باعث ایجاد اختلال عملکرد جنسی شود.

ممکن است مردان در نعوظ مشکل داشته باشند و زنان مشکلات زیر را تجربه کنند:

• کاهش برانگیختگی؛
• خشکی واژن؛
• مشکل در داشتن ارگاسم.

13. فشار خون بالا و آسیب به کلیه‌ها

کلیه‌های شما به از بین بردن زباله‌ها از خون، تنظیم میزان فشار خون و تنظیم مواد زائد از طریق ادرار کمک می‌کند. برای انجام این کار آنها به رگ‌های خونی سالم نیاز دارند. دیگر تاثیر فشار خون بالا این است که می‌تواند به رگ‌های خونی بزرگتر منتهی به کلیه‌ها و رگ‌های کوچکتر داخل کلیه‌های شما آسیب برساند.

با گذشت زمان، این آسیب باعث می‌شود کلیه‌ها به درستی کار خود را انجام دهند. به این بیماری کلیوی گفته می‌شود و می تواند منجر به نارسایی کلیه شود. فشار خون بالا یکی از دلایل عمده نارسایی کلیه است. افراد مبتلا به نارسایی کلیه دیگر توانایی حذف مواد زاید از بدن خود را ندارند و یا به دیالیز یا پیوند نیاز دارند.

اندازه‌گیری فشار خون، از چه سنی و در چه فواصلی ضروری است؟

معاون تحقیقات وزیر بهداشت با هشدار این که نیمی از جمعیت ایران با رسیدن به سن ۵۵ سالگی مبتلا به فشار خون بالا می‌شوند تاکید کرد: همه افراد باید از سن ۳۵ سالگی فشار خون خود را چک کنند. اندازه‌گیری فشار خون باید اساسا هر ماه یا دست کم هر دو - سه ماه انجام شود و در این بین، افراد مشکوک به فشار خون بالا در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرند.

عوامل خطر ابتلا به فشار خون بالا

عوامل متعددی خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند که از آن جمله مصرف بالای نمک، بی‌تحرکی یا عدم تحرک کافی، اضافه وزن و چاقی، چربی خون بالا، مصرف الکل، رژیم غذایی، منطقه محل سکونت، سبک زندگی، ژنتیک، آلودگی هوا، استرس و فشارهای ناشی از آن و حتی برخی عوامل موثر در فرایند رشد جنین و دوران کودکی هستند.

فشار خون چطور درمان می‌شود؟

برای درمان فشار خون بالا باید در ابتدا نحوه زندگی را تغییر داد كه براي اين كار مواردی نظير کاهش وزن، انجام ورزش‌های هوازی، کاهش مصرف نمک، قطع و يا كاهش مصرف الکل و سیگار، مصرف بیشتر مواد معدنی نظیر کلسیم، پتاسیم و منیزیم توصيه می‌شود.

همچنین با نظر پزشک می‌توان از داروهایی نظیر افزایش‌دهنده‌های ادرار، مهارکننده‌های سیستم سمپاتیک، گشاد کننده‌های مستقیم عروقی، مهار کننده‌های آنزیمی و یا گیرنده‌های منقبض کننده عروقی استفاده کرد. همچنین بیماران مبتلا به فشار خون بالا باید به صورت دوره‌ای توسط چشم پزشک معاینه ته چشم شوند تا در صورت نیاز درمان‌های لازم برای آنها انجام گیرد.

حرف پایانی

دیگر تاثیر فشار خون بالا بر بدن این است که می‌تواند در مدت زمان طولانی بدون علائم قابل توجه، به آرامی به بدن شما آسیب برساند. به همین دلیل تمرین عادات سالم مانند ورزش منظم و خوردن رژیم غذایی (مانند رژیم دش و رژیم مدیترانه ای) با قند و نمک کم و عدم مصرف چربی‌های ناسالم بسیار مهم است.

شما همچنین باید فشار خون خود را بررسی کرده و مقدار آن را بدانید. فشار خون قابل کنترل است و آگاهی از فشار خون بالا می‌تواند به شما و پزشکتان کمک کند تا بتوانید بهتر آن را کنترل کنید.