آمبولی ریه یعنی وقتی که لخته خون وارد یکی از سرخرگ‌های ریه و یا بافت شش‌ها شود. بیماری‌های مختلفی مانند، ویروس کرونا، آسم، ذات‌الریه، سل، آنفولانزا و... می‌توانند تنفس بیمار را مختل کنند اما خطرناک‌ترین آنها آمبولی ریه است. اگر لخته‌خون یا حتی گاهی چربی به ریه‌ها نفوذ کند، در صورت عدم رسیدگی ممکن است باعث مرگ شود.
در ادامه‌ی این مطلب از ، درباره‌ی بیماری آمبولی ریه، علت، علائم و روش‌های درمان آن توضیح داده‌ایم. با ما همراه باشید.
بیماری آمبولی ریه چیست؟
آمبولی ریه (Pulmonary embolism) به وجود لخته خون یا گاهی چربی در یکی از سرخرگ‌های ریوی ویا بافت شش‌ها گفته می‌شود. این لخته خون نخست در یکی از سیاهرگ‌های عمقی اندام تحتانی یا لگن شکل می‌گیرد. آمبولی چربی بیشتر از ناحیه یک شکستگی استخوانی پایه‌ریزی می‌شود.
لخته خون یا آمبولی چربی از راه جریان خون و با گذشتن از قلب به یکی از سرخرگ‌های خونرسان بافت شُش راه یافته و در آنجا مستقر می‌گردد. این پدیده سبب بسته شدن سرخرگ شده و بنابراین توانایی تنفسی کاهش می‌یابد و گاهی بافت ریه از میان می‌رود. آمبولی ریه در همه سن‌ها می‌شود رخ دهد ولی در بزرگسالان رایج‌تر است.
علایم شایع آمبولی ریوی
علایم شایع و میزان شیوع آنها در ترمبوآمبولی ریوی عبارتند از:
- تندنفسی و کوتاه شدن نفس‌ها و تنگی نفس؛
- شنیدن صدای رال (کراکل) ریوی؛
- شنیدن صدای دوم قلب؛
- تندی ضربان قلب (بیشتر ۱۰۰ تپش در دقیقه)؛
- تب اندک ولی بیش از °۳۷٫۸؛
- تعریق شدید (دیافورز)؛
- شنیدن صدای گالوپ s3یا s4 (صدای سوم و چهارم قلب)؛
- سنکوپ (غش کردن یا حالت غش پیدا کردن)؛
- همراه بودن علایم و نشانه‌های بالینی ترومبوفلبیت؛
- تورم و درد اندام زیرین (اگر باشد معمولاً قبل از سایر علایم نیز دیده می‌شود)؛
- شنیدن صدای سوفل قلبی؛
- سیانوز (آبی یا کبود شدن انتهای انگشتان، لب‌ها یا صورت و مخاط‌ها به علت کمبود اکسیژن خون)؛
- درد قفسه سینه؛
- سرفه گاهی همراه با خلط خونی؛
- بروز ادم حاد ریه.
علت آمبولی ریه چیست؟
ورود لخته خون به ریه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و برخی عوامل باعث شوند که آمبولی ریه ایجاد شود، مانند:
از عوامل تشدید کننده آمبولی ریه
- سن بالای ۶۰ سال؛
- هرگونه آسیب یا بیماری نیازمند استراحت طولانی در بستر؛
- نشستن در یک حالت ثابت به مدت طولانی برای نمونه در مسافرت با هواپیما؛
- جراحی گذشته؛
- نارسایی احتقانی قلب؛
- اختلالات ریتم قلب؛
- پرخونی پلی سیتمی؛
- کم خونی همولیتیک؛
- شکستگی استخوان؛
- چاقی؛
- مصرف دخانیات؛
- بارداری؛
- مصرف قرص‌های ضد بارداری به ویژه در خانم‌های سیگاری؛
- فشار خون بالا؛
- سرطان که شایعترین آن سرطان پانکراس است؛
- وجود کاتترهای ورید مرکزی.
آیا ویروس کرونا باعث آمبولی ریه می‌شود؟
امروزه به دلیل شیوع ویروس کرونا، افرادی زیادی دچار آمبولی ریه می‌شوند و جان خود را از دست می‌دهند. قلب و ریه دو عضو حساس بدن هستند که کار اکسیژن‌رسانی به بدن را با کمک هم انجام می دهند و در صورت درگیری ریه با یک بیماری تنفسی نظیر کروناویروس، احتمال تاثیرگذاری بیماری کووید ۱۹ بر قلب نیز وجود دارد، چرا که با درگیری ریه، قلب باید به سختی کار کند تا بتواند خون مورد نیاز را پمپاژ کند و این رویه برای فرد مبتلا به عارضه قلبی و ریوی به مراتب دشوارتر خواهد بود.
آریتمی‌های قلبی یا اختلال در نظم طبیعی ضربان قلبی با مکانیسم حمله ویروس به سیستم هدایتی قلب است که فرد دچار افزایش یا کاهش ضربان قلبی می‌شود. از دیگر عارضه‌های این ویروس ایجاد ترومبوز یا لخته‌های خونی در اندام یا آمبولی ریه یا همچنین سکته‌های مغزی است.
بیماران قلبی بهبود یافته از کرونا همواره در معرض تهدید لخته‌های خونی و عروقی هستند که اگر در اندام فرد باشد منجر به سیاه شدن آن عضو از بدن می‌شود یا در ریه به صورت آمبولی ریه، در عروق قلبی به صورت سکته قلبی و در عروق مغزی به صورت سکته مغزی تاخیری بروز می‌کند (1).
تشخیص آمبولی ریه چیست؟
تشخیص آمبولی ریه به‌خصوص در افرادی که بیماری زمینه‌ای قلبی یا ریوی دارند، دشوار است. به همین دلیل پزشک شما احتمالا یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را توصیه خواهد کرد:
- آزمایش‌های خون؛
- تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه؛
- سونوگرافی؛
- سی‌تی‌اسکن مارپیچ (اسپیرال)؛
- آنژیوگرافی ریه؛
- ام‌آر‌آی.
درمان آمبولی ریه چیست؟
هدف درمان، جلوگیری از بزرگ‌تر شدن لخته‌ی خون و پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون جدید است. برای جلوگیری از عوارض جدی یا مرگ لازم است درمان به‌سرعت آغاز شود (2).
۱. رقیق‌کننده‌های خون (داروهای ضدانعقاد)
این داروها از تشکیل لخته‌های جدید جلوگیری می‌کنند و به بدن کمک می‌کنند لخته‌های فعلی را تجزیه کند. هپارین یک داروی ضدانعقاد پرکاربرد است که می‌تواند از طریق ورید یا در زیر پوست تزریق شود. این دارو به‌سرعت اثر می‌کند و اغلب به‌مدت چند روز با یک داروی ضدانعقاد خوراکی مانند وارفارین تجویز می‌شود تا زمانی که تأثیرش آغاز شود که ممکن است چند روز طول بکشد.
یک نوع جدیدتر از ضدانعقادها که به ضدانعقادهای خوراکی جدید (NOACs) معروف‌اند، برای درمان ترومبوآمبولی وریدی ازجمله آمبولی ریه، آزمایش و تأیید شده‌اند. این داروها به‌سرعت اثر می‌کنند و تداخل کمتری با سایر داروها دارند. برخی از (NOACs) می‌توانند بدون همراهی هپارین تجویز شوند. با این‌حال تمام داروهای ضدانعقادی دارای عوارض جانبی هستند که متداول‌ترین آنها خونریزی است.
۲. داروهای حل‌کننده‌ی لخته (ترومبولیتیک‌ها)
با وجود اینکه لخته‌های خون معمولا خودشان حل می‌شوند اما برخی از داروهای وریدی می‌توانند به حل‌شدن سریع‌تر آنها کمک کنند. ازآنجاکه این داروهای حل‌کننده‌ی لخته ممکن است باعث خونریزی شدید و ناگهانی شوند، معمولا فقط در شرایط بسیار جدی و وخیم به‌کار می‌روند.
۳. برداشتن لخته
اگر شما یک لخته‌ی بسیار بزرگ و خطرناک در ریه‌تان داشته باشید، پزشک ممکن است برداشتن آن را توصیه کند. این کار از طریق یک لوله‌ی نازک و منعطف (کاتتر) که از میان رگ‌های خونی شما هدایت می‌شود، صورت می‌گیرد.
۴. فیلتر رگ
یک کاتتر می‌تواند برای قراردادن فیلتر در ورید اصلی قلب – به‌نام بزرگ سیاهرگ پایینی – که از پاهای شما به سمت راست قلب‌تان می‌رود، به‌کار رود. این فیلترها می‌توانند جلوی حرکت لخته‌ها به سمت ریه‌ها را بگیرند. این روش معمولا در شرایطی به‌کار می‌رود که فرد نمی‌تواند داروهای ضدانعقاد مصرف کند یا داروی ضدانعقاد به‌خوبی یا به‌سرعت اثر نمی‌کند. هنگامی که دیگر به برخی از فیلترها نیاز نباشد، می‌توانند بیرون آورده شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
با مشاهده هر کدام از شرایط زیر، باید به پزشک مراجعه کنید:
- درد مداوم قفسه سینه؛
- سرفه همراه خلط خونی؛
- کوتاهی نفس؛
- تشدید تورم و درد ساق پا؛
حرف پایانی
این روزها با توجه شیوع ویروس کرونا، افراد زیادی درگیر بیماری‌های تنفسی، عفونت حاد تنفسی، عفونت ریه، آمبولی ریه و... می‌شوند و شرایط حادی را تجربه می‌کنند اما همه‌ی آنها جان سالم به در نمی‌برند و متاسفانه به مرگ ختم می‌شود. لطفاً در صورت داشتن علائم ویروس کرونا، دمای بدن بالا، به سختی تنفس کردن، درد شدید قفسه سینه به پزشک مراجعه کنید.
