کلسترول بالا چیست و چه علائمی دارد؟ با کلسترول بالای خون چه کنیم؟ آیا روشی برای درمان کلسترول بالا و کاهش کلسترول خون وجود دارد؟ در ادامه به این سوالات پاسخ داده‌ایم:

کلسترول بالا چیست؟

کلسترول نوعی چربی درخون است. اگرچه بدن، کلسترول مورد نیاز خود را می‌سازد، اما ازغذاهایی که می‌خورید هم کلسترول دریافت می‌کنید. ژنتیک، سن، رژیم، سطح فعالیت و سایرعوامل در ایجاد خطر کلسترول بالا تأثیرمی‌گذارد.

کلسترول بالا یکی از مهمترین عوامل خطر بیماری قلبی است. این احتمال ابتلا به بیماری قلبی و حمله قلبی را افزایش می‌دهد. همچنین می‌تواند خطر سکته مغزی را بالا ببرد. به ویژه، سطح بالای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) باعث افزایش خطراین بیماری می‌شود. کلسترول LDL اغلب به عنوان کلسترول "بد" خوانده می‌شود.

پروتئین‌ها مسئول جابجایی کلسترول در خون هستند، هرگاه پروتئین و کلسترول با یکدیگر ترکیب شود، لیپوپروتئین ایجاد می‌شود. دو گونه اصلی لیپوپروتئین عبارت است از:

• لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): اچ دی ال کلسترول را از سلول‌ها دور می‌کند و به کبد برمی‌گرداند تا در آنجا تجزیه شود یا در قالب مواد زائد از بدن خارج شود. به همین دلیل اچ دی ال کلسترول خوب نامیده می‌شود و هر چه سطح آن بالاتر باشد، بهتر است.
• لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL): ال دی ال کلسترول را به سمت سلول‌هایی می‌برد که به این ماده نیاز دارند. چنانچه میزان کلسترول بسیار بیشتر از مقدار مورد استفاده سلول‌ها باشد، کلسترول در دیواره سرخرگ‌ها رسوب می‌کند و فرد مبتلا به بیماری‌های عروقی می‌شود. به همین دلیل ال دی ال کلسترول بد نامیده می‌شود.

اگر مبتلا به کلسترول بالا هستید، پزشک ممکن است دارو تجویز کند یا تغییر شیوه زندگی را به شما پیشنهاد دهد. به عنوان مثال: کاهش وزن، افزایش فعالیت بدنی، خوردن غذاهای سالم و ترک سیگار می‌تواند به پایین آوردن سطح کلسترول کمک کند.

علائم کلسترول بالا چیست؟

کلسترول بالا در بیشتر مواقع علائم خاصی ندارد و ممکن است با حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی بروز پیدا کند. برای اینکه بدانید کلسترول خون بالا دارید یا خیر، تنها راه تشخیص کلسترول بالا انجام آزمایش خون است. زمانی کلسترول خون شما بالاست که مجموع کلسترول شما بالای ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. پس از ۲۰ سالگی از پزشک خود بخواهید که برای شما آزمایش کلسترول را انجام دهد. باید این آزمایش را هر ۴ تا ۶ سال یکبار تکرار کنید.

چه عواملی بر سطح کلسترول خون تاثیر دارد؟

طیف مختلفی از عوامل متفاوت می‌تواند بر سطح کلسترول خون تاثیر بگذارد. این عوامل شامل:

• رژیم غذایی: چربی های اشباع و کلسترول موجود در خوراکی‌ها سطح کلسترول خون، را افزایش می‌دهد. سعی به کاهش مصرف خوراکی‌های حاوی چربی اشباع و کلسترول نمایید.
• وزن بدن: اضافه وزن و چاقی علاوه بر اینکه خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد، باعث افزایش سطح کلسترول خون هم می‌شود. کاهش وزن می‌تواند به شما برای کاهش کلسترول LDL و افزایش کلسترول HDL کمک نماید.
• ورزش: فعالیت بدنی و ورزش منظم سطح کلسترول HDL را افزایش داده و سطح کلسترول LDL را کاهش می‌دهد. میزان ورزش توصیه شده روزانه حداقل 30 دقیقه می‌باشد.
• سن و جنسیت: هرچه سن ما بیشتر می‌شود سطح کلسترول خون، نیز افزایش می‌یابد. قبل از سن یائسگی زنان سطح کلسترول کم تری نسبت به مردان دارند، اما بعد از دوران قاعدگی سطح کلسترول خون زنان نسبت به مردان هم سن خود افزایش می‌یابد.
• قندخون: دیابت کنترل نشده باعث افزایش سطح کلسترول خون می‌شود. با کنترل قندخون می‌توان به کاهش سطح کلسترول خون نیز کمک نمود.
• عوامل ارثی: کلسترول بالای خون می‌تواند ارثی و ژنتیکی باشد.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن به دیواره‌ رگ‌های خونی آسیب رسانده و آنها را برای رسوب کردن کلسترول آماده می‌کنند. همچنین سیگار کشیدن می‌تواند سطح کلسترول خوب خون (HDL) را کاهش دهد. اگر شما سیگار می‌کشید برای ترک سیگار اقدام نمایید.
• سایر دلایل: بعضی از داروها و بیماری‌های خاص می‌توانند سطح کلسترول خون را افزایش دهند.

روش‌های خانگی درمان کلسترول بالا

قبل از انجام هرگونه روش درمانی جایگزین، با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص دهد که آیا آنها برای شما بی‌خطر هستند یا خیر. ترکیبات موجود در برخی از روش‌‌های درمانی جایگزین می‌توانند با برخی از داروهای خاص تداخل کرده و یا عوارض جانبی مضر داشته باشند.

1. درمان کلسترول بالا با رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی

تغییرات شیوه زندگی مانند ورزش و خوردن یک رژیم غذایی سالم با چربی کم، اولین خط درمان کلسترول بالا است. توصیه‌های ویژه در این مورد نیز عبارتند از:

• سیگار نکشید.
• وزن کم کنید.
• بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید.
• غذاهای سالم قلب ازجمله غذاهای سرشاراز فیبر محلول و اسیدهای چرب امگا 3 را بخورید.
• مصرف غذا با چربی‌‌های اشباع شده را محدود کنید. به عنوان مثال روغن زیتون را جایگزین کره کنید.
• چربی‌‌های ترانس را از رژیم خود حذف کنید.
• الکل را درحد اعتدال بنوشید.
• برای کاهش استرس قدم بزنید.

2. مصرف دانه کتان برای کاهش کلسترول خون

بذر کتان از گیاه کتان حاصل می‌شود. هر دو بذر کتان و روغن بذر کتان حاوی مقادیر زیادی اسید آلفالینولنیک (ALA) هستند.همچنین دانه کتان، حاوی اسید چرب امگا 3 است که ممکن است به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌‌های قلبی کمک کند. تحقیقات درمورد مزایای دانه کتان برای سلامت قلب، نتایج متفاوتی نشان داده است، گزارش مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین آمریکا (NCCIH) برخی مطالعات نشان می‌دهد که آماده سازی دانه کتان ممکن است به کاهش کلسترول خون، به ویژه در بین افراد با سطح کلسترول بالا و زنان یائسه کمک کند.

3. ماهی با اسیدهای چرب امگا3

اسیدهای چرب امگا 3 در روغن ماهی هم وجود دارد. ماهی قزل آلا، ماهی تن، ماهی قزل آلا دریاچه، شاه ماهی، ساردین و سایر ماهی‌‌های چرب به ویژه منابع غنی امگا3 هستند. طبق گفته‌‌های کلینیک مایو، کارشناسان از مدت‌ها پیش اعتقاد داشتند که اسیدهای چرب امگا 3 موجود در ماهی به کاهش خطر مرگ ناشی از بیماری‌‌های قلبی کمک می‌کند. مطالعات جدید نشان می‌دهد که سایر مواد مغذی موجود در ماهی یا ترکیبی از این مواد مغذی و اسیدهای چرب امگا 3، ممکن است به سلامت قلب کمک کنند. خوردن یک یا دو وعده ماهی چربی در هفته ممکن است احتمال مرگ دراثر حمله قلبی را کاهش دهد.

اگر بیماری قلبی دارید، ممکن است ازمصرف مکمل‌‌های اسید چرب امگا 3 یا خوردن غذاهای دیگر سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 نیز بهره‌مند شوید. به عنوان مثال، گردو، روغن کلزا و سویا منابع خوبی هستند. با این حال، مزایای خوردن ماهی با اسیدهای چرب امگا 3 نسبت به مصرف مکمل یا خوردن غذاهای دیگر قوی‌تر است.

4. سیر و کاهش کلسترول خون

سیر یک خوراکی مفید است که هزاران سال به عنوان یک ماده پخت و پز و دارو استفاده می‌شود. یکی از بهترین خواص سیر، کمک به کاهش کلسترول خون است. برای این منظور می‌توان سیر را بصورت خام یا پخته استفاده کرد.

به گزارش NCCIH، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که سیر ممکن است به کاهش فشار خون، کاهش سطح کلسترول خون و کاهش سرعت پیشرفت آترواسکلروز کمک کند. با این حال، مانند بسیاری از روش‌‌های درمانی جایگزین، مطالعات نتایج متفاوتی نشان می‌دهند‌. به عنوان مثال، برخی از تحقیقات نشان داده‌اند‌ که مصرف سیر به مدت یک یا سه ماه به کاهش سطح کلسترول خون کمک می‌کند. با این حال، یک مطالعه NCCIH در مورد ایمنی و اثربخشی سیر، تأثیر طولانی مدت بر کلسترول خون پیدا نکرد.

5. مخمر برنج قرمز

مخمر برنج قرمز یک داروی سنتی و مواد پخت و پز چینی است. این گیاه با کشت برنج قرمز با مخمر تهیه می‌شود. به گزارش NCCIH، برخی از محصولات مخمر برنج قرمز حاوی مقادیر قابل توجهی موناکولین K هستند. این ماده از نظر شیمیایی با ماده مؤثر لاواستاتین کاهش دهنده کلسترول یکسان است. محصولات مخمر برنج قرمز که حاوی این ماده هستند ممکن است به پایین‌تر بودن سطح کلسترول خون کمک کنند.

براساس NCCIH، سایرمحصولات مخمر برنج قرمز حاوی مقدار کمی‌و بدون موناکولین K هستند. برخی نیز حاوی آلاینده‌ای به نام سیترینین هستند. این آلاینده می‌تواند باعث نارسایی کلیه شود. در بسیاری موارد، هیچ راهی وجود ندارد که بدانید کدام محصولات حاوی موناکولین K یا سیترینین هستند. بنابراین براحتی نمی‌شود گفت کدام محصول موثرترند.

6. استرول‌های گیاهی

کلسترول خون را با مکمل‌های استرول و استنول به طور خانگی کاهش دهید. استرول‌‌های گیاهی و استنول‌‌ها موادی هستند که در بسیاری از میوه‌‌ها، سبزیجات، آجیل‌‌ها، دانه‌‌ها، غلات و سایر گیاهان یافت می‌شوند. برخی ازغذاهای فرآوری شده نیز با استرول‌های گیاهی یا استانول‌ها تقویت می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است مارگارین غنی شده، آب پرتقال یا محصولات ماست پیدا کنید.

طبق تحقیقات کلینیک Cleveland، تحقیقات نشان می‌دهد که استرول‌‌های گیاهی و استنول‌‌ها به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌‌های قلبی وجلوگیری از جذب کلسترول روده کوچک کمک می‌کنند و سطح کلسترول بد "LDL" را درخون کاهش می‌دهند.

7. سرکه سیب و کاهش سطح کلسترول خون

سرکه سیب کلسترول بد خون و تری گلیسیرید را کاهش می‌دهد؛ از این رو برای درمان کلسترول بالا بسیار مناسب است. همچنین سرکه سیب یک درمان خانگی خوب برای بیماری‌هایی ازجمله ری فلاکس اسید، فشارخون بالا، نقرس و دیگر موارد است.

8. درمان کلسترول بالا و چای سبز

چای سبز یک منبع غنی از پلی فنول است. این ترکیبات مزایای سلامتی زیادی را برای انسان به ارمغان می‌آورد. پلی فنول نه تنها کلسترول بد خون را کاهش می‌دهد بلکه سبب افزایش سطح کلسترول خوب در خون می‌شود. همچنین چای سبز آنتی اکسیدان‌های قوی دارد که می‌تواند به کاهش کلسترول بد خون کمک کند.

9. مصرف چربی‌های غیر اشباع

چربی‌های غیر اشباع نقش موثری در کاهش سطح کلسترول بد خون دارند و از این رو مفید هستند. رژیم غذایی حاوی چربی‌های غیر اشباع می‌تواند جایگزین مناسبی برای چربی‌های اشباع شده باشد. در ادامه به معرفی برخی از منابع غذایی عالی حاوی چربی‌های اشباع نشده می‌پردازیم:

• زیتون و روغن زیتون؛
• آجیل و ریزمغزهای درختی آن ماند گردو، بادام فندق و…؛
• آووکادو؛
• روغن کانولا؛
• کره بادام زمینی؛
• کنجد و روغن کنجد؛
• بادام زمینی.

جالب است بدانید رژیم‌های غذایی حاوی اسید‌های چرب غیر اشباع 12 درصد بیشتر از رژیم‌های کم چرب اشباع منجر به کاهش سطح کلسترول بد خون می‌شود. علاوه بر این، جایگزین کردن چربی‌های اشباع نشده با چربی‌های اشباع می‌تواند میزان اکسیداسیون لیپوپروتئین‌ها را کاهش دهد. اکسید شدن لیپوپروتئین‌ها از عوامل مهم گرفتگی عروق و بیماری‌های مرگبار قلبی و مغزی است.

جوانب مثبت و منفی درمان‌‌های خانگی

استفاده از داروهای خانگی برای کاهش کلسترول خون، می‌تواند مفید و یا مضر باشد.

مزایای روش های خانگی

• بیشتر داروهای خانگی بدون نسخه، قابل دسترسی هستند.
• امکان استفاده از درمان‌های خانگی در کنار درمان پزشکی.

دید منفی در مورد روش های خانگی

• هیچ مدرکی دال براین نیست که داروهای جایگزین یا گیاهی به تنهایی می‌توانند کلسترول را کاهش دهند.
• بیشتر داروهای خانگی کنترل نشده هستند، به این معنی که ممکن است عوارض ناشناخته‌ای داشته باشند.

درمان دارویی کلسترول بالا

انواع مختلفی از داروها نیز برای کاهش کلسترول بالا وجود دارد. به عنوان مثال، پزشک ممکن است تجویز کند:

• استاتین‌‌ها (لوواستین، آتورواستاتین)؛
• مهارکننده‌‌های جذب کلسترول (کلستیرامین)؛
• داروهای تزریقی (evolocumab)؛

بدون تجویز پزشک، هیچگونه دارویی مصرف نکنید.

درمان کلسترول بالا در کودکان

رژیم غذایی و ورزش بهترین درمان اولیه برای کودکان 2 سال و بالاتری که کلسترول بالا داشته یا چاق هستند می‌باشد. کودکان بالای 10 سال در صورتی که میزان کلسترول بسیار بالایی داشته باشند می‌توانند طبق دستور پزشک قلب کودکان داروهای کاهش دهنده کلسترول مانند استاتین‌ها را مصرف کنند.

پیشگیری از افزایش سطح کلسترول خون

همان تغییراتی که برای سبک زندگی بیان کردیم، می‌تواند به کاهش سطح کلسترول خون هم کمک نماید. برای پیشگیری از ابتلا به کلسترول خون شما می‌توانید:

• وزن خود را کاهش دهید و به سطحی مناسب برسید.
• سیگار نکشید،
• مصرف چربی و نمک را کاهش داده و از میوه و سبزی در رژیم غذایی خود استفاده نمایید.
• حداقل 30 دقیقه در روز ورزش نمایید.

سخن پایانی

تعداد کمی‌از محصولات خانگی از نظر بالینی برای کاهش کلسترول خون ثابت شده‌اند‌. مطابق اعلام انجمن نارسایی قلبی آمریکا (HFSA)، هیچ مدرکی دال براینکه درمان‌‌های جایگزین یا درمان‌های گیاهی خطرنارسایی قلبی را کاهش می‌دهد، وجود ندارد. با این حال، بسیاری از افراد با استفاده از روش‌های درمانی جایگزین موفقیت‌هایی را تجربه کرده‌اند‌. به عنوان مثال، کلینیک مایو می‌گوید که برخی ازمکمل‌‌های کاهش دهنده کلسترول و داروهای خانگی ممکن است مفید باشند.