جشن خرم روز دیگان ؛ آداب جشن اولین روز زمستان

جشن خرم روز ؛ نخستین جشن دیگان

در گذشته جشن های مختلفی در طول سال برگزار می شد که امروزه برخی از آنان فراموش شده اند. از اصول این جشن ها انجام ستایش و پرستش با سرور و شادمانی بود و مردم با شرکت در این جشن ها خستگی را از روان شان دور می کردند و به آن شادابی و تازگی می بخشیدند. جشن دی گان یا خرم روز یکی از جشن هایی است که مردم در گذشته برگزار می کردند. اگر می خواهید اندکی اطلاعات درباره برگزاری جشن خرم روز بدانید، این بخش از فرهنگ و هنر نمناک را مطالعه نمایید.

یکم دی زمان برگزاری جشن خرم روز

خرم روز (زادروز خورشید) روز اول دی ماه است که این روز در ایران باستان به مناسبت برخورد نام روز با نام ماه جشن گرفته می شد. دی ماه را خُورماه و روز اول ماه را خره روز یا خوره روز می نامند. دی از چنان اهمیتی برخوردار بوده که سه روز در هر ماه را به نام خود اختصاص داده است. دی درحقیقت صفت خدای یگانه و بزرگ در آیین زرتشت، اهورامزدا است. سردترین ماه سال به نام خدای بزرگ نامگذاری شده بود تا در گذراندن سرمای سخت یاری بخش مردمان باشد.

جشن خرم روز چیست؟

ایرانیان باستان سال را از زمستان و ماه دی آغاز کرده و خرم روز نوروزشان بود که جشن گرفته می شد. آنها روز اول دی ماه را روز تولد خورشید می دانستند، زیرا از این روز به بعد کم کم خورشید بیشتر در آسمان می پاید و شب ها کوتاه تر و روزها بلندتر می شود. زرتشتیان نیز روز میلاد خورشید، جشن خرم روز را بسیار محترم دانسته و آنرا «دی دادار جشن» می نامند.

چهار جشن در دی ماه برگزار می شود:

چهار جشن در دی ماه برگزار می شود که جشن خرم روز یکی از جشن های چهارگانه دیگان و اولین آن است. این چهار جشن در دی ماه عبارتند از:

1. اول دی ماه، اورمزدروز / خرم روز

برخورد نام روز با نام ماه در ایران باستان جشن گرفته می شد. یکم دی ماه روز میلاد خورشید و جشن خرم روز است. کلمه دی برگرفته از صفتی از مصدر «دا» به معنی دادن و آفریدن و به معنای دادار و آفریدگار، یکی از صفات برجسته خداوند است. اولین روز دی ماه هم از نام های خداوند است و «اورمزد» نامیده می شود. بنابراین برخورد ماه دی و روز اول دی که هر دو از نام های خداوند هستند، جشن گرفته می شود.

2. هشتم دی، دی به آذر

3. پانزده دی، دی به مهر/ جشن تبیکان

4. بیست و سه دی، دی به دین

روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه به نام دی (روز) نام گذاری شده که هر یک به خاطر تشخیص به نام روز بعدش خوانده شده است. روز هشتم را دی به آذر روز، روز پانزدهم را دی به مهر روز سومین جشن دیگان و روز بیست و سوم را دی به دین روز چهارمین جشن دیگان می گویند.

در ماه دی، در هر سه این روزها جشن دیگان در ستایش و نیایش خدای بزرگ برگزار می شد، سه جشن نیایشی در سردترین ماه سال. علت این تقسیم و نام گذاری این بود که در گاه شماری و تقویم اوستایی ماه را به چهار بخش تقسیم می کرده اند و هفته وجود داشته است.

آداب برگزاری جشن خرم روز

روز اول از ماه دی به مناسبت برخورد نام روز با نام ماه که نام خداوند نیز بود، روزی بزرگ بود مشحون از آداب و مراسم دینی و غیر دینی. در این روز همه مردم، چه شاهان و رعیت همه لباس ساده ای به تن می کردند تا با یکدیگر یکسان و برابر باشند. همانطور که در نمناک اشاره شد در این روز کسی دستور نمی داد و همه کارها به اختیار و از روی میل و رضا انجام می شد. در این روز هرگز مردم با یکدیگر نمی جنگیدند و خونریزی و شکار ممنوع بود و به شدت از انجام آن ها اجتناب می شد زیرا این روز در نزد مردم بسیار محترم بود و روز برابری و برادری و عدالت بشریت بوده است. زرتشتیان به ویژه پارسیان روز میلاد خورشید، جشن خرم روز را بسیار محترم شمرده و آنرا دی دادار جشن می نامند.

ابوریحان بیرونی درمورد این روز در اثر ارزشمندش « آثار الباقیه » نوشته است:

در این روز پادشاه از تخت شاهی به زیر می آمد و جامه سپید می پوشید و در بیابان بر فرشهای سپید می نشست… پادشاه با دهقانان و برزیگران مجالست می کرد و در یک سفره با ایشان غذا می خورد و می گفت:«من امروز مانند یکی از شما و با شما برادر هستم زیرا قوام دنیا به کار هایی است که به دست شما می شود و قوام عمارت آن هم به پادشاه است… من که پادشاه هستم با شما مانند دو برادر مهربان خواهیم بود…»

استراحت در جشن خرم روز

ایرانیان در گذشته شب قبل از جشن خرم روز یعنی شب یلدا را در کنار یکدیگر سپری می کردند و همیشه شب یلدا نزد آن جایگاه ویژه ای داشت. آنها همیشه از این می ترسیدند که روزی خورشید طلوع نکند بنابراین در شب یلدا که بلندترین شب سال است، این ترس را بیش از همیشه داشتند و برای اینکه این ترس را فراموش کنند خود را با اعمال و مراسم های شب یلدا مشغول می کردند و دور اقوام و دوستان جمع می شدند تا از شدت این ترس کم شود. بعد از گذراندن شب یلدا و طلوع خورشید در یک دی این روز را ” روز خور ” یا دی گان می نامیدند و روز میلاد خورشید، خرم روز (زادروز خورشید) را جشن می گرفتند.

آنها برای اینکه بیداری شب گذشته را از تن به در کنند تا خستگی در امور روزانه شان تاثیر منفی نگذارد، روز تولد خورشید را تعطیل می کردند تا حتی کوچکترین کار اشتباهی انجام ندهند.