روش شناسایی و برخورد با کودک بیش فعال + انواع و علائم

کودک بیش فعال کیست و بیش فعالی به چه معناست؟

آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که ممکن است کودک شما هم مبتلا به بیش فعالی باشد ؟ اگر در این مورد شک دارید، در این قسمت از پلاس وی با ما همراه باشید. کاملا طبیعی است که کودک شما تکالیفش، کلاس هایش را فراموش کند ، کاری را بدون فکر انجام دهد و در میز شام مدام وول بخورد اما گاهی اوقات همین رفتارهای طبیعی ممکن است نشان دهنده بیش فعالی باشد.

بیش فعالی یک اختلال در رشد بالای عصب ها است که معمولا در اوایل کودکی رخ می دهد و معمولا قبل از سن 7 سالگی می باشد و این اختلال باعث می شود که کودکان نتوانند از صحبت کردن یا فعالیت داشتن دست بکشند. کودکانی که سر جای خود نمی شینند ، حرف دیگران را گوش نمی دهند ، کار خودشان را انجام می دهند و برایشان مهم نیست که با کامنت های منفی دیگران روبرو شوند . گاهی اوقات برچسب مشکل ساز، خانه خراب کن و ویران گر نیز به آن ها زده می شود. 

چگونه رفتار طبیعی را از بیش فعالی تشخیص دهیم ؟

بسیار سخت است که بخواهیم این دو را از یکدیگر مجزا کنیم . اگر علائم را فقط گاهی اوقات مشاهده می کنید، کودک شما بیش فعال نیست اما اگر کودک بیشتر علائم بیش فعالی را از خود نشان می دهد و آن ها در مدرسه، مهمانی، خانه خود و مکان بازی این گونه رفتارها را از خود بروز می دهد، یعنی اینکه باید بیشتر به او توجه داشته باشید. زندگی با این نوع کودکان سخت است اما خوشبختانه با اقداماتی می توان تغییراتی را در رفتار آنان به وجود آورد و کمی آرامش را در محیط خانه برقرار کرد.

دسته بندی کودکان بیش فعال

1.پر تحرکی:

اینگونه کودکان دچار بیش فعالی که پرتحرک هستند بسیار بی قرار و ناآرامند و همیشه در حال حرکت و راه رفتن هستند . این گونه از کودکان در مدرسه با مشکلات زیادی روبرو خواهند شد.

2. کم توجهی:

این گونه کودکان تمرکز زیادی ندارند و همیشه در رویا و خیال زندگی می کنند . عدم تمرکز آنها در مدرسه سبب بروز مشکلاتی برای آنها خواهد شد .

3.تکانه ای:

این کودکان بیش فعال صبرو تحملشان اندک است طوری که حوصله ندارند صحبت های طرف مقابلشان تمام شود و میان صحبت های دیگران می پرند . این کودکان در مدرسه دوست ندارنند که درون صف بایستند.

رازهایی در مورد کودکان مبتلا به بیش فعالی

*تمام این کودکان بیش از حد فعالیت دارند :

این جمله را نمی توان برای تمام کودکان بیش فعال تعمیم داد . می توان گفت که کودکان بیش فعال همگی بی توجه هستند اما لزوما هر لحظه در حال جنب و جوش نمی باشند. 

* کودکان بیش فعال هرگز توجه و تمرکز ندارند :

این کودکان قادر هستند که روی فعالیت های خود تمرکز کنند و از آن ها لذت ببرند اما اصلا برایشان مهم نیست که چقدر سخت تلاش می کنند اما نسبت به کارهایی که دوست ندارند، ذره ای توجه ندارند. 

*این کودکان اگربخواهند، می توانند رفتار خود را بهتر کنند.

کودکان بیش فعال ممکن است که بهترین هم باشند اما هرگز نمی توانند یک جا بنشینند، ساکت باشند یا توجه کنند. آن ها معمولا سرکش هستند و این کار را نیز با هدف انجام می دهند. 

*این کودکان با همان بیش فعالی رشد می کنند.

این بیش فعالی به دوران نوجوانی نیز می رسد پس خیال نکنید که این مشکل به زودی حل می شود. درمان در این مورد بسیار ضروری است و می تواند مدیریت کردن علائم را به کودک آموزش دهد. 

* دارو بهترین درمان برای بیش فعالی است.

اغلب برای این کودکان دارو تجویز می شود اما نمی توان آن را بهترین گزینه دانست . درمان موثر برای این کودکان شامل تحصیل ، رفتار درمانی ، حمایت در خانه و مدرسه ، ورزش کردن و تغذیه مناسب می باشد. 

بیش فعالی به چه چیزی شبیه است ؟

با شنیدن این کلمه به یاد لغاتی مثل غیر قابل کنترل بودن ، حرکت مداوم ، بالا رفتن از دیوار راست و آشفته کردن اطراف می افتید اما واقعیت کمی پیچیده تر است . بعضی از این کودکان بیش از حد فعال هستند اما بعضی دیگر ساکت سر جای خود می نشینند ، در حالی که توجهشان صدها فرسخ دور تر از شرایط واقعی است. بعضی از آن ها تمرکز عجیبی روی کار خود دارند و برایشان سخت است که فکرشان را تغییر جهت دهند.

علائم کودکان بیش فعال بستگی به شخصیتشان نیز دارد که شامل موارد زیر می باشد :

•  بی توجه اما نه بیش از حد فعال یا بی فکر.
•  بیش از حد فعال و بی فکر اما قادر به توجه کردن.
•  بی توجه، بیش از حد فعال و بی فکر ( رایج ترین نوع بیش فعالی) 

علائم بی توجهی در کودکان بیش فعال:

این کودکان زمانی که در حال گوش دادن به مبحث مورد علاقه خود هستند یا در حالی که کاری را انجام می دهند که آن را دوست دارند ، هیچ مشکلی در توجه و تمرکز ندارند اما زمانی که کار آن ها تکراری یا خسته کننده باشد، سریعا حواسشان پرت می شود .

این کودکان اغلب نمی توانند کاری را به اتمام برسانند و از مراحل مهم و ضروری صرفنظر می کنند. نمی توان تکالیف مهم مدرسه را انجام دهند و شبیه بودن به بچه های معمولی برایشان سخت است . این کودکان معمولا به آرامش نیاز دارند و باید در محیطی بسیار ساکت قرار بگیرند تا بتوانند توجه کنند.

•  زود کلافه شدن هنگام انجام کار.
•  گوش دادن به صحبت دیگران.
•  سخت به یاد آوردن مطالب و دستور العمل ها مخصوصا در درس.
•  توجه نکردن به جزئیات.
•  برنامه ریزی نداشتن و ناتوانی در تمام کردن پروژه ها.
•  گم کردن اسباب بازی، کتاب ها و دیگر وسایل. 

علائم بیش از حد فعال بودن :

یکی از بارزترین نشانه این کودکان بیش از حد فعال بودن می باشد . بعضی از کودکان طبیعتا بازیگوش هستند اما کودکان بیش فعال همیشه در حال تکان خوردن می باشند. آن ها سعی دارند که چندین کار را همزمان انجام دهند ، بعد از یک کار سریعا به کار دیگر مشغول شوند و هنگام نشستن مدام تکان می خورند و پاهایشان را تکان می دهند .

•  مدام بیقرارند.
•  در نشستن مشکل دارند.
•  مدام در حال راه رفتن و دویدن و بالا رفتن هستند.
•  بیش از حد صحبت می کنند.
•  سریعا تغییر علاقه می دهند.

علائم بی فکری در این کودکان:

بی فکری در این کودکان باعث از دست دادن کنترل می شود. آن ها وسط مکالمه ها می پرند، حواس دیگران را پرت می کنند ، خلوت را بهم می زنند ، سوالات بی مربوط سر کلاس می پرسند و جملاتی مثل، " صبر کن " یا " چند لحظه سکوت کن " برای این کودکان کاملا غیر قابل درک است .

•  بدون فکر کار می کنند.
•  به جای عمل کردن، حدس می زنند.
•  وسط حرف و بازی دیگران می پرند.
•  در زمان غلط به سمت دیگران می روند.
•  هیجانات قوی خود را کنترل نمی کنند .

اثرات مثبت بیش فعالی در کودکان

- خلاقیت :

کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب خلاق و تجسمی هستند و این کودکان می توانند رویا های بزرگی در سر داشته باشند و مشکلات بزرگ را در سر خود حل کنند و گاهی اوقات به چیزهایی توجه می کنند که هرگز به ذهن کس دیگری نرسیده است .

- انعطاف :

این کودکان در لحظه چند ها گزینه دارند و سریعا کار دیگر را جایگزین می کنند .

- هیجان :

این کودکان کمتر دچار روزمرگی می شوند. آن ها به چیزهای مختلفی علاقه دارند و روحیه آن ها شاد و سرزنده است.

- انرژی :

این کودکان انگیزه بالایی دارند، سخت کار می کنند و می توانند موفق نیز بشوند ونمی توان به راحتی تمرکز آنان را بهم زد. 

آیا کودکان واقعا بیش فعال هستند؟

نمی توان با در نظر گرفتن سه فاکتور مهم بی توجهی ، بی فکری و بیش از حد فعال بودن، به قطعیت گفت که کودکی بیش فعال است . شرایط دارویی خاص ، اختلالات روانشناسی و زندگی پر از استرس می تواند علائمی شبیه به بیش فعالی را ایجاد کند . پزشک قبل از تشخصی قطعی، مشکلات زیر را در کودک مورد بررسی قرار می دهد .

•  مشکل در خواندن ، نوشتن ، صحبت کردن و دیگر مهارت های یادگیری
•  اتفاقات بزرگ در زندگی
•  اختلالات روانشناسی مثل اضطراب ، افسردگی و اختلال دو قطبی
•  اختلالات رفتاری
•  وضعیت های دارویی مثل مشکلات تیروئید ، شرایط خاص سیستم عصبی و اختلال خواب

 راهکارهایی برای والدین کودکان بیش فعال

اگر کودکتان بیش فعال است و به شما نیاز دارد ، کار خود را کنار بگذارید و به او گوش دهید . گاهی اوقات نیز بهتر است کمی توجه خود را از او بردارید و به او اعتماد کنید.

راهکارهای زیادی برای کاهش شدت بیش فعالی از طریق والدین وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم : 

•  از خودتان مراقبت کنید تا توانایی بیشتری در مراقبت از کودک داشته باشید :غذای مناسب بخورید، ورزش کنید ، به اندازه کافی بخوابید و راه هایی را برای کاهش استرس پیدا کنید .
•  ساختارهایی را در نظر بگیرید و به آن ها عمل کنید :به کودک خود کمک کنید تا روی روتین های روزانه تان تمرکز کند و به آن ها وفادار باشید. فعالیت های روزانه را برای او ساده کنید و او را با فعالیت های سالم مشغول نگه دارید.

 انتظارات واضح از او داشته باشید :

قوانین رفتاری را برای کودک ساده نگه دارید و به او توضیح دهید که در صورت رعایت کردن و یا نکردن چه اتفاقاتی می افتد.

 او را به ورزش کردن و خوابیدن تشویق کنید :

فعالیت فیزیکی باعث افزایش تمرکز و رشد مغزی می شود همچنین فعالیت ورزشی باعث خواب بهتر در این کودکان می شود.

 غذای سالم به او دهید :

تغدیه او را مدیریت کنید تا اثرات آرامش دهنده آن را ببینید.

 به او یاد دهید که چگونه دوست پیدا کند :

به او کمک کنید تا شنونده خوبی باشد، بتواند حرف دیگران را از چهره هایشان بخواند و زبان بدن دیگران را بفهمد و ارتباط بهتری با آن ها برقرار کند.

 در مورد مدرسه او نیز با یک مشاور صحبت کنید تا راه های خلاقانه تری را به شما یاد دهد تا تمرکز کودک را افزایش دهید.

 مدرسه را در جریان بگذارید :

حتما شرایط خاص کودک را به مدرسه اطلاع دهید تا آن ها نیز با آگاهی بیشتر با او رفتار کنند.

 از هر دارویی استفاده نکنید :

فقط دارو های تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید.

 با او گرم و مهربان باشید :

نباید به دلیل مشکل کودک خود، او را از خودتان برنجانید و یا بی توجهی کنید که این کودکان نیز احساس دارند و نیازمند مهربانی والدین خود می باشند.

درمان های مختلف برای کودکان بیش فعال:

- دارو:

تجویز دارو رایج ترین نوع درمان است که آن ها را آرام می کند.

- رفتار درمانی :

در این روش درمانگر به کودک کمک می کند تا مهارت های احساسی ، اجتماعی و برنامه ریزی را انجام دهد.

- مشاوره به خانواده :

در این روش والدین یاد می گیرند که چگونه سخت ترین شرایط را کنترل کنند.

- حمایت از طریق مدرسه :

معلمان در این درمان نقش دارند و فضای مدرسه را برای این کودکان لذت بخش تر می کنند.

والدین و معلمان می توانند به کودکان یاد دهند تا شرایط را بهتر مدیریت کنند و بتوانند به موضوعات مهم توجه داشته باشند.

بیش فعالی درمان نشده در آینده باعث بی اعتماد بنفسی کودک ، مشکلات در تحصیل ، افسردگی، سرخوردگی ، رفتارهای خطرناک و مشکلات خانوادگی می شود .

روش درایکورز برای تربیت کودک با عنوان روش عواقب منطقی:

1. برای اینکه کودک و والدین سردرگم نشوند باید یک مشکل مورد بررسی قرار گیرد و سپس مشکل بعدی را بررسی نمایند.

2. اگر والدین تصمیمی را گرفتند باید بگویند «تصمیم گرفته شد» نه اینکه « تصمیم گرفتیم » چرا که اینگونه به خود تصمیم و نه تصمیم گیرنده استناد خواهد شد.

3. والدین باید در اجرای روش عواقب منطقی ، معقول رفتار کنند و نه تسلیم گردند و نه اینکه با کودک خود بحث و دعوا داشته باشند.

4. در اجرای روش عواقب منطقی اگر کودک با والدین همکاری نکرد باید عوامل مطلوب را از او دور نمود.

5. کودک و هدف های او درک گردند.

6. به کودک حق انتخاب و تصمیم گیری داده شود.

7. اگر کاربرد روش عواقب منطقی با شکست روبرو شود ، باید به تجزیه و تحلیل علت های شکست بپردازیم . در برخی مواقع رفتار والدین با کودک درست نیست و مشکل دارد.

8. والدین باید برای کودک خود پاداش و تنبیه در نظر بگیرند و همیشه این قوانین را زیر پا نگذارند تا این پاداشها و تنبیه ها از طرف کودک نیز مورد توجه قرار گیرند.