سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، یک اختلال هورمونی پیچیده است. “پلی‌کیستیک” به معنای ” وجود تعداد زیادی کیست در تخمدان” می‌باشد. در این بیماری تعداد زیادی فولیکول در تخمدان‌ها تشکیل شده که هر کدام دارای یک تخمک هستند و در موارد خیلی نادر این فولیکول‌ها بالغ و در نهایت بارور می‌شوند.

زنانی که مبتلا به PCOS هستند معمولا سطح انسولین یا هورمون‌های مردانه (آندروژن) بالایی دارند ، که هنوز علت آن نامشخص است. به هر حال زمینه ارثی (خانوادگی)، ژنتیکی، هورمون و سبک زندگی در ایجاد این اختلال نقش دارند.

از هر 5 زن مبتلا به PCOS، 4 زن مقاومت به انسولین دارد. زنانی که مادر، خاله یا خواهر مبتلا به PCOS دارند، 50 درصد بیشتر نسبت به بقیه زنان در معرض ابتلا به تخمدان پلی‌کیستیک هستند. این اختلال معمولا در زنان آسیایی، آفریقایی بیشتر دیده می‌شود.

PCOS به ویژه در زنان نابارور نسبتا شایع است. این اختلال در 8 الی 13 درصد زنان که در سن باروری هستند دیده می‌شود (از اواخر دوران بلوغ تا  سن یائسگی).

در بیشتر از یک سوم زنان، ممکن است تخمدان‌های پلی‌کیستیک توسط سونوگرافی تشخیص داده شود اما با این حال همه آنها PCOS ندارند.

برای تشخیص سندرم PCOS، زنان کافی است 2 تا 3 مورد از نشانه‌های زیر را داشته باشند:

1. داشتن پریودهای نامنظم یا پریود نشدن
2. وجود آکنه، رشد موهای زائد روی صورت یا بدن، شوره سر و بالا بودن سطح هورمون‌های آندروژن (مثل تستسترون) در خون.
3. وجود تخمدان‌های پلی‌کیستیک ( وجود تعداد زیادی کیست کوچک در تخمدان‌ها)  که در سونوگرافی قابل مشاهده است.

نشانه های وجود سندرم PCOS

زنانی که سندرم PCOS دارند ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

• 1- پریود نامنظم: به دلیل تخمک‌گذاری‌های مکرر دوره‌های عادت ماهیانه ممکن است کمتر یا بیشتر شود (آزاد شدن تخمک).
• 2- آمنوره (پریود نشدن): در بعضی موارد بعضی از زنان دارای سندرم پلی‌کیستیک، سال‌ها پریود نمی‌شوند.
• 3- رشد بیش از حد موهای صورت یا بدن ( یا هر دو)
• 4- آکنه
• 5- ریزش پوست سر ( شوره)
• 6- کاهش باروری (ایجاد مشکل در بارداری) که مربوط به تعداد دفعات کمتر تخمک گذاری یا عدم تخمک گذاری است.
• 7- تغییرات خلق و خو: مثل اضطراب و افسردگی
• 8- چاقی
• 9- اختلال خواب

درمان سندرم PCOS

سندرم تخمدان پلی کیستیک یک اختلال است که نیازمند یک برنامه بلندمدت درمانی می‌باشد. بسته به علائمی که وجود دارد، مدیریت و کنترل این بیماری شامل موارد زیر است:

1-تغییر در سبک زندگی: افزایش فعالیت بدنی و داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند در کنترل PCOS نقش داشته باشد.

2– کاهش وزن در صورتی که اضافه وزن دارید: تحقیقات نشان داده است که حتی کاهش وزن  5 تا 10 درصد تاثیر قابل توجهی در سلامتی دارد.

3- استفاده از دارو و هورمون‌ها

 

تغییر سبک زندگی:

داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل و فعالیت بدنی می‌تواند از بسیاری جهات تاثیر مثبتی روی زندگی شما داشته باشد. برای خانم‌هایی که این اختلال را دارند یک شیوه زندگی سالم می‌تواند علائم ناشی از این اختلال را بهبود ببخشد و به ویژه اگر اضافه وزن دارید سبک زندگی جدید شما می‌تواند در کاهش وزن شما تاثیر داشته باشد.

کاهش وزن:

کاهش وزن 5 تا 10 درصدی بدن می‌تواند باعث:

• الف) ترشح نرمال هورمون‌ها که این خود می‌تواند باعث بهبودی دوره‌های عادت ماهیانه و باروری شود.
• ب) بهبود خلق و خو
• ج) کاهش رشد موهای زائد در صورت و بدن
• د)  کاهش شوره سر
• ه) کاهش آکنه
• و) کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی عروقی

تجویز دارو برای درمان سندرم PCOS

1-قرص ضدبارداری خوراکی: این قرص‌ها اغلب برای پیشگیری از بارداری، تنظیم چرخه قاعدگی،کاهش رشد موهای زائد و آکنه تجویز می‌شوند و همچنین مانع ضخیم شدن بیش از حد دیواره رحم می‌شوند.

2- تجویز دارو برای کاهش سطح هورمون‌هایی مثل تستسترون (مثل: اسپیرونولاکتون)، که این داروها باعث کاهش رشد موهای زائد، جلوگیری از ریزش موی سر و شوره می‌شود.

3- داروهای حساس به انسولین: این داروها در افرادی که مقاومت به انسولین دارند، باعث تنظیم چرخه قاعدگی، بهبود تخمک گذاری و باروری می‌شود. و همچنین در جلوگیری از ابتلا به دیابت و کاهش وزن میتواند

مفید باشد.

4- داروهای ناباروری: اگر مشکل ناباروری داشته باشید، مصرف کلومیفن سیترات (به عنوان کلومید فروخته می‌شود) یا مهار کننده آروماتاز به صورت خوراکی باعث ایجاد تخمک گذاری می‌شود.

5- مشاوره های روان شناختی

پزشک عمومی یا پزشک متخصص شما می‌تواند در مورد درمان‌های احتمالی با شما صحبت کند و به شما کمک کند تا بهترین تصمیم‌گیری را برای روش درمانی خود اتخاذ کنید.

خطر سندرم PCOS در دراز مدت

1- مقاومت به انسولین

2- افزایش خطر ابتلا به دیابت، به ویژه در زنانی که دارای اضافه وزن هستند.

3- بیماری های قلبی عروقی ( بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی)

4- سرطان آندومتر رحم

5- غیر طبیعی بودن سطح کلسترول و چربی خون

مراحل تشخیص سندرم PCOS:

1. سابقه پزشکی شما
2. معاینه
3. آزمایش اندازه‌گیری سطح هورمون خون
4. سونوگرافی لگن (در صورت نیاز)

تشخیص زود هنگام برای کنترل نشانه‌های این بیماری بسیار مهم است و می‌تواند از بروز خطرات جدی‌تر مثل دیابت جلوگیری کند.